'Onderworpen' van Michel Houellebecq

Er staat een controversieel boek centraal bij Christine die avond van de 6^de juli 2016. Maar eerst is er iets te vieren namelijk haar zestigste verjaardag. Onze gastvrouw trakteert ons niet alleen op champagne maar naderhand ook op lekkere hapjes en gerechtjes die passen in de (Arabische) sfeer van het boek. Zij was warempel geïnspireerd op de gastronomische beschrijvingen en de oosterse gerechten die het hoofdpersonage zich liet weggevallen.

Reinoud brengt een prelude met een gedicht uit de bundel ‘123 wereldgedichten van Dante tot Neruda’ dat hij herontdekt heeft in zijn boekenkast. Het is een zestiende-eeuws gedicht van Joachim du Bellay: “heureux qui comme Ulysse, a fait un beau voyage’ met als pointe: ondanks alle prachtige bestemmingen, gaat niets boven eigen huis en tuin.

Aansluitend signaleert Jo een tentoonstelling in het Palais de Tokyo in Parijs over de wereld van Michel Houellebecq, een portret van zijn obsessies en het failliet van de kapitalistische maatschappij.

Gesterkt door spijs en drank steekt het leesgezelschap van wal en Geert zet al stevig de toon. Hij vond het één der ergste boeken die hij gelezen had en zou het aan niemand aanraden. Wat hem stoorde was het hautaine en elitaire karakter van het boek waar hij weinig van begrepen heeft. Hij is ontgoocheld ondanks de mediagenieke aandacht die deze roman kreeg.

Ciska is dan weer gematigd positief maar ook niet zeer enthousiast. Het gegeven is interessant, zeker in een periode van politieke crisis in Europa omtrent de massale instroom van vluchtelingen. Het roept bij haar heel concrete ervaringen op in de school waar ze lesgeeft zoals leerlingen die in de toiletten een sluier aan doen. Hoewel goed geschreven vond ze het een kil en koud verhaal onder andere in de emotieloze passages over de dood van zijn moeder of zijn omgang met vrouwen.

Met Jo gaat het crescendo die enthousiast was over het provocerende maar ook intrigerende uitgangspunt. Hij nam zelfs de woorden ‘visionair schrijver’ in de mond en wees erop hoe actueel het thema is gezien de toekomstige burgemeester van een wereldstad als Londen een moslim zal worden. Het boek is verschenen nog voor de aanslagen tegen Charlie Hebdo in Parijs. Staan we al dichtbij een wereld zoals Houellebecq die voorspelt? En is dat dan een probleem? De auteur schopte al meer dan eens tegen de idealen en de schenen van de’ soixantehuitards’. Jo ziet het als een persoonlijke verhaal van een loser (nogal dikwijls dergelijke personages bij Houellebecq) in een ruimer politiek kader die via de Islam toch onverwacht een doel in zijn leven vindt. Een uitdaging van onze maatschappij is opnieuw waarden (zoals die van de Islam) te kunnen omarmen in het leven tegen het individualisme.

Chris relativeert dan weer wat hoewel hij ook zeer nieuwsgierig was naar dit boek en er veel van gehoord en gelezen had. Zijn conclusie is ook vrij enthousiast ondanks de sarcastische stijl die eigen is aan Houellebecq. Ook hij noemt de roman visionair maar soms wat drammerig. Er zijn interessante zijsprongen zoals de relatie tussen de literaire figuur Huisman en de indentitairen.

Voor Ludo was de kracht van de roman dat het om een geloofwaardige voorspelling gaat in een stijl die leest als een trein. Het gaat niet alleen over een opkomende moslimstaat maar over het failliet van de hele Westerse samenleving die een prooi wordt voor de Islam. Het hoofdpersonage ondergaat ook alles lusteloos en valt als vanzelf in de schoot van de Islam. Anderzijds wordt dit zware thema draaglijk door de bij momenten grappige stijl en zwarte humor. Ook knap is Huisman als literaire stijlfiguur en tegelijk het alter-ego van de auteur zelf.

Net als bij Ludo ebde bij Ina het vooroordeel van een te intellectueel onderwerp snel weg naargelang het lezen vorderde. De roman is goed opgebouwd waarbij de (Franse) intellectuelen dikwijls voor de bijl gaan. Niettemin is het verhaal soms toch hoogdravend en pedant. Een mooie passage is die van de Joodse vriendin van het hoofdpersonage wat een illustratie is van de goede mix van een persoonlijk verhaal in een bredere maatschappelijk-politieke context. Ina haar conclusie is dat de hoofdpersoon (en de auteur?) vooral een platte opportunist is die vooral in functie van zijn eigenbelang keuzes maakt en niet voor de ‘grote waarden’.

Gastvrouw Christine was aanvankelijk ook beducht voor het erudiete karakter van de roman en de entourage (proffen aan unief) maar vond dat toch goed meevallen. Het was een interessant betoog, helemaal niet zo futuristisch of waarschuwend mede door de vele ironie en sarcastische stijl. De figuur van Ben Abbas was goed en geloofwaardig geschetst en treffend was ook zijn ideeëngoed. Zoals bijvoorbeeld het distributisme met familiebedrijven als tegenhanger van het globalisme of de familie en het gezin als centrale schakel van de samenleving. Mannen worden anderzijds duidelijk bevoordeeld. Onderworpenheid wordt door de auteur omschreven als het summum van het menselijk geluk, zowel die van de vrouw aan de man als de mens aan god.

Reinoud heeft daar weinig aan toe te voegen en concentreert zich op de verslaggeving. Een grappige verspreking van Christine in de vergelijking met de roman “Zout op mijn dinges” van Benoite Groult zorgt voor hilarische reacties. Ludo wijst er tenslotte nog op dat Huisman ook een intrigerend verband met Brugge heeft door het boek l’alia over satanisme. Zijn inspiratiebron daarvoor was de kapelaan Van Haecke van de bloedkapel in Brugge. Hoe dit tot stand kwam, is goed beschreven in het boek “Un personage de roman” van Herman Bossiez uit 1943.

En uiteindelijk de scores: Geert 4 - Ciska 7,5 – Jo 8,5 – Chris 7,5 – Ludo 8 – Ina 8 – Reinoud 8 – Christine 8 = een gemiddelde van 7,5 / 10.

Reinoud Van Acker