'Het echte leven' van Adeline Dieudonné

Dinsdag 12 november was het leesgroepavond, koud regenweer, om geen hond door te jagen, dus waren we er voltallig, in Jo's voorlopige en nieuwe huis, met uitzicht op bos en groen.

Om te openen met een  pittige column, meegebracht door Ludo, van de hand van Firky El Azzouzi, die in DS van 18 april 2019 Hugo Claus uit de doden had doen verrijzen, niet voor een postume laudatio, wel voor een satirische 'ontmaskering', Claus de Kim Kardashian van zijn tijd. Niet iedereen was daar gelukkig mee, was zo maar bereid Firky te volgen.

Over naar de hoofdschotel, het alom gelauwerde debuut van het nieuwe literaire talent in Franstalig België, Adeline Dieudonné met haar debuutroman La vraie vie, wat dan Het echte leven wordt, mooi vertaald, fraai uitgegeven, een keuze van Jo.

En zie, in koor - enkel Geert zat op een andere toonhoogte - werd dit boek bejubeld als een literair meesterwerkje, iedereen had het (zeer) graag gelezen. Maar omdat  - gelukkig maar - we het nooit helemaal eens zijn, leidde het vervolg tot twee kampen. Enerzijds de lezers die heel erg de wijze waardeerden waarop de beklemming, spanning en angst in dit verhaal naar een hoogtepunt worden  gevoerd. De ultieme afwikkeling is zowel wreed als troostend. Onder het gewone zit niet zelden angst verborgen, en deze spanning zindert doorheen het boek. Jo - die ook een visuele link legt met de intrigerende cover van het boek en in eenzelfde beweging komaf maakt met de marketingtruc 'de Franstalige Lize Spit' -, Christine en Chris dragen dit boek op handen. Ciska, Ludo en Reinoud waren niet zo onder de indruk van dit verhaal, lazen het als een wat surrealistisch, fantastisch, maar bitter sprookje. Een literair kunststukje, maar eentje dat niet beklemt, je niet onder de huid kruipt.
De punten lagen logischerwijs niet zo ver uit elkaar, tussen 7 (Geert, Ludo, Ciska) en 9 (Christine, Chris), met daartussen Jo 8,5, Ina 8, Reinoud 7,5, wat een totaal van 7,9 geeft.

'De lach van de hyena': het kwaad, tastbaar en hoorbaar.

Punten geven, wil zeggen: afgehandeld, what's next? Vanuit het drooggebleven rugzakje legde Ludo drie voorstellen op tafel. Na een millimeterspurt met Oek De Jong (Pier en oceaan) werd het een non-fictie boek over de Noord-Ierse troubles, Patrick Radden Keefe, Zeg niets: moord en verraad in Noord-Ierland (2019), afspraak 8 januari, 19.00 uur. Wedden dat dit klein stukje 'Europa'  dan opnieuw voorpaginanieuws zal zijn.

Verslag: Ludo

'Veronika besluit om te sterven' van Paulo Coelho

Eind augustus,  op een warme zomeravond vonden we mekaar aan de gastvrije tuintafel van Geert. Paulo Coelho , de Braziliaanse succesauteur, schreef twintig jaar geleden het verhaal  van de knappe Veronika die op een dag besluit te sterven.

Veronika is vierentwintig en heeft genoeg van het leven. Haar zelfmoordpoging mislukt en ze wordt wakker in een psychiatrische kliniek. Hier vindt Veronika, ondanks de pillen en de therapie toch nog haar levenslust terug.

Het boek toont ons de binnenkant van de psychiatrische zorg. Coelho verwerkt er heel wat persoonlijke ervaringen; in zijn jeugd werd hij enkele malen opgenomen omwille van zijn 'anders zijn'. Hij schuift de psychiatrische zorg aan de kant en houdt een pleidooi voor de ongeremde levensvreugde: durf jezelf te zijn! Leef je eigen leven! 

De roman van Coelho liet de leesgroep tamelijk onverschillig, niet warm en niet koud. De toon is zweverig en moraliserend, de structuur rammelt en achteraf blijft er weinig hangen.

Tijdens de bespreking hoorden we heel wat interessante beschouwingen uit het ervaringskabinet van Christine. De problematiek ligt haar na aan het hart en haar analyse was scherper en diepgaander dan de wollige roman op de leestafel. Psychiatrie is geen exacte wetenschap maar helpt de mens om zichzelf weer in handen te nemen en afstand te nemen van de onbereikbare idealen waar hij moet naar opleven.  Volgens Christine is de roman een uitstekend medium om deze thematiek aan bod te laten komen.  

Het oordeel van Christine over Veronika was dan ook mild: 7,5. Ciska hield het bij een interessante 7 en daarna tuimelden de appreciaties naar beneden wat resulteerde in een gemiddelde score van 6,1/10.

Verslag: Jo

'De geniale vriendin' van Elena Ferrante

Besproken op 18 juni 2019.

De keuze van dit boek door Reinoud is ingegeven door zijn liefde voor Italië en voor het Italiaans. En hij vertrok binnenkort op reis naar Napels en wou deze stad via dit boek nader leren kennen. Ondertussen was het een reeks van 4 boeken geworden bekend als de ‘Napolitaanse romans’ over de levenslange vriendschap tussen twee vrouwen uit Napels. De romancyclus werd een grote hit in Italië met vele vertalingen tot gevolg en zelfs vrij snel een verfilming in een TV-serie. De hype werd nog aangewakkerd door het feit dat de auteur, met als pseudoniem Elena Ferrante, haar ware identiteit niet wou prijsgeven behalve dat ze geboren is in Napels in 1943. Er is dus een mate van autobiografische verwerking. Of moeten we zeggen ‘zijn’ en ‘hij’ want er doken geruchten op dat het om een man zou gaan die zich bewust als een vrouwelijke schrijver zou voordoen. Het mysterie is nog steeds niet volledig opgelost …. 

Ludo en Chris hadden aangegeven dat ze de televisieserie hadden gezien of toch bepaalde afleveringen en het verhaal zowat kenden. Het bleek goed geacteerd met een mooie fotografie maar toch wat bordkartonnen decors volgens Ludo. Interessant natuurlijk om de vergelijking met de roman te maken. In plaats van een klassiek verslag van deze leesgroepsessie volgt een interview met voorzitter Geert.

Voel je jezelf spontaan aangetrokken door dergelijke romans?

Niet echt, ik zag de boeken liggen in de bibliotheek maar zou die zelf niet spontaan ontlenen. Wel leuk dat het nu toch gebeurt voor de leesgroep. Nu de eerste gelezen te hebben, zal ik de andere toch niet gaan lezen. En de andere leesgenoten waren ook niet zo enthousiast om de hele reeks te lezen. Dus matig goed, geen uitschieter.

Sommigen noemen het bijna een stationsromannetje? Akkoord?

 Dan ook nu weer niet, deze roman overstijgt nu wel de Bouquet-reeks. Het is meer literair uitgewerkt en behandelt geen evident thema en complexe relaties. Hoewel de relatie tussen de 2 hoofdfiguren toch wel iets krachtiger mocht uit de verf komen volgens een paar leesgenoten.

Of zou je het een vrouwenroman durven noemen omwille van de 2 vrouwelijke hoofdpersonages? Of is dergelijk etiket zinloos?

Nee helemaal niet. Het is niet omdat het meestal over vrouwen gaat, dat dit etiket automatisch op dit boek moet gekleefd worden. Bovendien bestaat er wel zoiets als een vrouwenroman? Naar het schijnt zou het boek vooral verslonden zijn door vrouwen, maar dat betekent niet dat het niet gesmaakt kan worden door mannen. Bepaalde thema’s spreken nu eenmaal meer vrouwen aan dan mannen.

Wat vind je van het thema ‘ontmarginaliseren’ of uit een armoedig milieu proberen te geraken?

Ik vond dat op zich geen sterk thema. Maar één van beide hoofdpersonages is er wel in geslaagd uit haar armoedige situatie te geraken door haar intelligentie en wilskracht. Maar de manier om dat te bereiken, blijkt hier door rijk te worden en status te verwerven via een huwelijk. Vraag is of dat een goed voorbeeld is…. Toch sprak dit thema wel bepaalde leesgenoten sterk aan: Reinoud noemde het een ‘struggle for life’.

Heeft de auteur krachtige en geloofwaardige personages neergezet?

Dat denk ik wel, de relatie tussen de 2 hoofpersonages was zeer intens en tegelijk complex, maar geloofwaardig. Het was een zaak van aantrekken en afstoten tussen beide, opvallend is wel dat nu nog steeds contact houden op hogere leeftijd. Geen van beiden waren echt sympathiek, Lila is koppig en wispelturig. Anderzijds waren er veel nevenpersonages die het verhaal bemoeilijkten. Een namenlijst vooraan zou het wat vlotter maken.

Heeft de verhaalopbouw je kunnen overtuigen of meeslepen?

Uiteindelijk wel, het verhaal was een levenskroniek van een generatie in een grote Italiaanse stad. Maar meeslepend was het nu ook weer niet. Bepaalde leesgenoten vonden het aan de andere kant wat saai waarbij het verhaal te weinig vooruitschuift. Sommigen vonden het ook gekunsteld.

Een ander thema was de kindertijd en schooltijd. Was dat goed aangepakt?

De rol van het onderwijs blijkt toch niet te onderschatten in de opvoeding en emancipatie van mensen. Bepaalde leerkrachten spelen zelfs een doorslaggevende rol in de ontwikkeling van kinderen en jongeren. Goed studeren was ook een manier om uit de marginaliteit te geraken.

Heeft het je iets geleerd over Napels en Italië kort na de Tweede Wereldoorlog?

Toch wel, het was een goede schets en sfeerbeeld van Napels van na WO-II. Het trekt ook aan om deze stad en wijk ter plaatse te gaan ontdekken. Na diverse boeken hebben we toch al veel geleerd over Italië (denk aan Genua in La Superba). Volgens bepaalde leesgenoten ontbreekt toch meer context over het Italië van na de Tweede Wereldoorlog met het opkomende communisme bij voorbeeld. Ook de rol van de maffia wordt weinig uitgewerkt.

De punten: 4 (Chris), 5 (Christine en Ludo), 6 (Ina en Jo), 7 (Geert) 8,5 (Reinoud en Ciska), gemiddeld 6,25

Verslag: Geert en Reinoud

'Tegenwoordig heet iedereen sorry' van Bart Moeyaert

Wat is Christine goed in timing! Terwijl wij op haar voorstel het laatste boek van Bart Moeyaert lazen, won de schrijver bij zijn 16de nominatie - een accurate illustratie van ‘De aanhouder wint’ - de Astrid Lindgren Memorial Award. Dit is werelds belangrijkste prijs voor kinder- en jeugdliteratuur. Dat Bart Moeyaert is geboren in dezelfde straat waarin we op 2 mei  (2019) Tegenwoordig heet iedereen Sorry bespraken, was naar verluid toevallig. Ciska was afwezig, maar troostend waren de spreuken van geluk die wij elk om beurt uit Reinouds Doosje vol geluk mochten trekken. We deelden die luidop met mekaar en hier en daar was er eentje inspirerend.  Zoals: “Het geluk loopt wel eens de tegenovergestelde kant uit van jouw principes.”

Vervolgens bogen we ons over Bart Moeyaerts laatste werk. Het boek leest als een trein, al speelt het verhaal zich dan af op een warme, lome en trage zomerdag. Verhaal? Een van de meest voorkomende opmerkingen tijdens de eerste ronde was: “Waar gaat dit over?” Een verhaal zonder inhoud? 

Ludo omschreef het als een bevreemdend miniatuurtje dat door de mooie taal toch genietbaar was. Ook Geert las het graag, maar wist net als Ciska, Reinoud of Jo niet goed wat er van te denken. Ook Ina genoot van de taal, maar voelde net als Ciska, Reinould of Christine weinig affiniteit met wat er verteld wordt. Chris had het net moeilijk met de stijl, met het nadrukkelijk gekunstelde en geconstrueerde verhaal. Zo denken en voelen kinderen in de regel niet, en al zeker niet via dit soort  poëtische mijmeringen. Veronderstellingen en zich opstapelende misverstanden kleuren het verhaal over het meisje dat met zichzelf worstelt. Nu, het boek geeft niet meteen al zijn schoonheid kwijt en zowel Geert als Ludo kijken er naar uit om het te herlezen. Volgens Geert zit er geen plot in en draait het allemaal om sfeerschepping, wat ook wel eens aangenaam is. Ina beaamt dit volmondig (tja, alweer die lekkere hapjes).

Het thema vond hij wel herkenbaar, of zoals Ludo het omschreef: “Je wordt in een wereld geworpen en je moet daarin passen. En zij – Bianca – heeft daar problemen mee. Ze wordt niet op haar merites beoordeeld.” Reinoud attendeerde ons er op hoe er in het gezin voortdurend naast mekaar wordt gecommuniceerd.

We pogen ook nog een verklaring te vinden voor de bevreemdende titel Tegenwoordig heet iedereen Sorry, maar komen er niet uit. Is dit te lezen als ‘Sorry dat ik besta’? 

De eindbalans: 7,5 (Ludo), 7 (Geert, Jo en Ina), 6,5 (Christine), 6 (Reinoud en Ciska) en 5,5 (Chris).  Of een totaal van 6,6/10.

'Kokoro, de wegen van het hart' van Natsume Soseki

Toch een wat verrassende keuze dat Ina de vorige bijeenkomst op tafel legde. Verrassend ook dat deze wat vergeten Japanse roman nu zijn weg vind in een Nederlandse vertaling. Mogelijk is de populariteit van Murakami - hij omschrijft Soseki als één van zijn schrijvende inspirators - hier niet vreemd aan. Dubbeljammer dat Kris, een wereldwijd erkende Murakami-fan, er niet bij kon zijn, die avond in het knusse appartement van Ina, 22 maart 2019. En Christine liet er geen gras over groeien, enkele dagen later vloeide reeds deze stevige bespreking uit haar pen.

Natsume Soseki, een van de godfathers van de moderne Japanse literatuur, schreef in 1914 deze roman.  Gesitueerd in de nadagen  van het Meiji-tijdperk dat het einde van de “gesloten” Japanse cultuur inluidde, is het dan ook noodzakelijk om deze roman te lezen vanuit het standpunt van de typisch  oud- Japanse cultuur en waarden,  die voor ons soms zeer vreemd lijken .

De meester(Sensei)-leerling verhouding in het boek, met volgens sommigen een al of niet  onderdrukte homofiele relatie lijkt op het eerste moment bizar: wat boeit een student in een oudere, passieve man? Maar in die tijd,  waarin enkel intellectuele gesprekken met mannen konden gevoerd worden was dit misschien niet zo vergezocht.  Ook de complete ondergeschikheid van de vrouw, tot het misogyne toe, lijkt ons aanstootgevend. Wat echter het meest dramatisch is, is de cultuur van schuld, een schuld die nooit ingelost kan worden, vergeving is onmogelijk en leidt daardoor tot zware psychische belasting, ondergang en harakiri.

Maar, ondanks de typisch Japanse sfeer van toen, is de thematiek hedendaags, een psychologische roman over liefde, afgunst en jaloersheid, rancune en eigenbelang,  eeuwigdurende schuld en ondergang.  Dit alles in zijn extreme vormen door de mateloze geslotenheid en zwijgzaamheid van de hoofdpersonages, waardoor alles dramatische wendingen krijgt .

De roman bestaat uit 3 delen, maar de meerderheid onder ons hebben de indruk dat er maar 2 delen zijn: de eerste 2 waarin een geheimzinnige waas hangt, men voelt dat Sensei een groot geheim met zich meedraagt, een verborgen verleden met een dierbare overledene.  Het ritme is zeer traag, kabbelend, gesprekken en stiltes, kleine gebeurtenissen, al of niet belangrijk . Zelden gaat men tot actie over, alles blijft onderhuids, dreigend,  wachtend tot het misschien te laat is .

Het derde deel is de emotionele biecht van Sensei, de openbaring van zijn dramatische persoon , de reden van zijn leven-durend immobilisme, stilte en emotionele eenzaamheid die tenslotte leidt naar zijn bewust gekozen einde. Ook de onmogelijkheid om zich te uiten, noch tegen zijn vrouw, noch tegen anderen en daardoor geen verlossing.  Een lange brief, pas gelezen na zijn dood,  is voor hem de enige keuze (ook een beetje lafheid). Om er iets uit te leren zegt Sensei, voor zijn vrouw echter een blijvende vraag en
schuldinductie voor haar .

De stijl van de roman is helder te noemen,  inzicht- gevend  niets barok. Hedendaags?

Samenvattend:  een stilistisch mooi opgebouwde roman, veel Murakami-kenmerken (dixit Chris), maar niet zo super dat het als een meesterwerk moet beschouwd worden .

In onze groep was niet iedereen laaiend enthousiast .  Dat gaf de volgende waardering : 

Ludo : 6.5, Geert : 7.5 , Jo 6, Reinoud-Ciska en Chris 7 , en Ina en Christine  8 , dus 7.1 als gemiddelde