zondag 30 december 2012

'Gloed' van Sandor Marai


Doordrongen van een zelfde innerlijke gloed ontmoeten de leesgroepleden elkaar ten huize Christine. Ze had het onthaal aangepast aan het kader van de leesopdracht namelijk Hongaarse of Oost-Europese hapjes zoals rookworst en borsjt. Sandor Marai is een Hongaarse schrijver die gevlucht is voor het communisme en nadien in ballingschap leefde in de VSA en vreemd genoeg op het einde van zijn leven in 1989 zelfmoord pleegde. Zijn werk is pas na zijn dood ontdekt, gewaardeerd en opnieuw uitgegeven waardoor hij bekender werd dan tijdens zijn leven.

Eén van zijn bekendste werken 'Gloed' (bekt iets beter dan de oorspronkelijke titel: A gyertyák csonkig égnek), is een dun boekje van 155 bladzijden wat een verademing was voor enkele leesgroepleden. Christine had nog een andere leestip gegeven namelijk 'de dood van Ivan Iljitsj', een gekende novelle  van Leo Tolstoi, maar dit was volledig vrijblijvend. Omdat enkele leden het gelezen hebben, werd er kort even aandacht aan besteed en unaniem voortreffelijk bevonden.

Ina had een leuke anekdote over Gloed: ze kende het boek van haar moeder en het bleef lang in haar kast liggen totdat ... Christine de roman plots voorstelde als leesopdracht. Haar ervaring was ondanks de hooggespannen verwachting en emotionele band toch positief: de hoffelijk-romantische schrijfstijl spreekt haar zeker aan en ook de grote waarden die erin verwerkt zijn. De lange monologen stoorden haar niet.

De laatste ervaring was iets verschillend van de anderen: de meesten vonden het een sterke eerste helft maar daarna begon het toch wel langdradig te worden. In het eerste deel zat voldoende vaart zei Ciska maar in het tweede deel viel dat in elkaar. Geert beaamde dat en had grote verwachtingen naar een klassieker uit de Oost-Europese literatuur maar bleef toch wat op zijn honger zitten.

Chris vond de premisse dan weer sterk: na 41 jaar wachten ontmoeten twee oude vrienden elkaar terug en confronteert de ene (Henrik, het hoofdpersonage), de andere (Konrad) met een ongelukkige gebeurtenis waardoor ze elkaar uit het oog verloren zijn. Reinoud wees op de opbouw naar steeds langere monologen waarbij het hoofdpersonage steeds meer aan het woord bleef en vragen stelde en de andere nauwelijks antwoordde zodat bevestiging of ontkenning uitbleef.

Wat Ludo aansprak was de setting en sfeer van de 19de eeuwse Oostenrijks-Hongaarse Habsburgse aristocratie waarin de lezer ondergedompeld werd. Tegelijk kwamen ook grote waarden aan bod en graafde de auteur diep in de menselijke gevoelens waarbij de ultieme vraag bleef hangen: wat is de waarheid ? Was het de vriend die achtergebleven was of hij die vertrokken is, die het bij het rechte eind had ?

Centraal staat immers de jarenlange vriendschap tussen twee mannen waar er opeens een vrouw tussenkomt. De jeugdvriendschap was heel ontroerend en zeer zuiver zonder sexuele connotaties. De tragiek school echter in het feit dat twee vrienden van een verschillende sociale achtergrond toch nooit tot dezelfde wederzijdse vriendschap kunnen komen. De ene vriend Konrad aanvaardde nooit echt de hogere status van de andere Henrik. Iedereen was het erover eens dat de personages uitstekend geschetst waren.

Christine was wel zeer enthousiast over haar keuze van begin tot einde. Het boek riep veel levensvragen op zoals vriendschap en trouw maar ook de onmogelijkheid om een dialoog aan te gaan. De hoofdpersoon Henrik was getekend door zijn opvoeding en kon de ontrouw van zijn vrouw niet bespreken met haar tot zij uiteindelijk in eenzaamheid stierf. Zijn lange monoloog met zijn oude vriend was bijna therapeutisch voor hem om zijn trauma na 41 jaar te kunnen verwerken. Konrad is ook gevlucht uit deze moeilijke situatie naar 'de tropen' en raakte op een parallelle manier evengoed geïsoleerd als zijn Hongaarse ex-vriend maar in een totaal andere omgeving.

Na jarenlang herkauwen en vermoedens is er op het einde nog steeds geen zekerheid over wat er werkelijk gebeurd is. Zelfs het ultieme bewijs waar de waarheid kan aan getoetst worden -het dagboek van Henrik zijn vrouw- gooit Henrik dan zelf in het haardvuur zonder te openen. Henrik was tot de ontdekking gekomen dat zijn voormalige vriend en zijn vrouw eigenlijk beter bij elkaar pasten (o.a. via de muziek) en dat zijn vrouw vooral dankbaar was voor hem. We vermoeden dan ook dat de titel verwijst naar de passies in ons leven.

Traditiegetrouw wees Chris ons weer op enkele heerlijke literaire passages zoals toen de vader van Henrik met zijn kersverse Franse vrouw door de Hongaarse poesta rijdt en er nu met andere ogen naar kijkt. Of prachtige citaten zoals: "Op de belangrijkste vragen geeft een mens met zijn hele leven antwoord." En: "Mensen van wie de woorden het leven volledig dekken, zijn zeldzaam."

Het boek scoorde zeker niet slecht met een gemiddelde van 8,1/10 (verdeeld als volgt: Christine: 9, Ina: 9, Reinoud: 8, Chris: 7,5, Ludo: 8,5, Geert: 7,5, Ciska: 7). Iedereen is het er trouwens over eens dat de leeservaring rijker wordt door het gesprek in de leesgroep.

Reinoud Van Acker

vrijdag 30 november 2012

Tijd voor nog eens een leesarchief



Aangetroffen op de website van de Brugse boekhandel Raaklijn: het eerste deel van De Thibaults van Roger Martin du Gard, over de Franse bourgeoisie op de vooravond van Wereldoorlog I, bekeken vanuit de leefwereld van twee broers (Meulenhoff, februari 2014).

Uit de lijstjes van SdL  3213 (beste boeken 2013) boeken van Alessandro Barrico (Mr. Gwyn; Driemaal bij dageraad (een novelle)), Expo 58 van Jonathan Coe, Uit de bek van de walvis van Sjón, Macquenoise van Pierre Liebaert, Patrimonium van Philip Roth, Life after life van Kate Atkinson, enz.

De vele kortverhalen van Alice Munro, de Candadese auteur (° 1931) die de Nobelprijs 2013 ontving, waarover Anne Provoost en vele anderen heel lyrisch over deden.

Jonas Jonasson, De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween, het originele debuut van een niet meer zo jonge Zweedse auteur die in Zwitserland woont. In één van de lijstjes van Chris [intussen door ons leesgezelschap besproken]

Leo Tolstoj, De dood van Ivan Iljits, een novelle over authenticiteit en schijn, over leven en onsterfelijkheid, peilend naar de grond van het menselijk bestaan (een tip van Christine)

Karel Capek, Oorlog met salamanders (Roman over einde van de mensheid, door Tsjechische schrijver, reeds in 1936 verschenen, nu opnieuw in de aandacht); Leesgroep Biekorf, 22 oktober 2012

Markus Zusak, De boekendief , aangebracht door Chris (?) tijdens een bijeenkomst van ons Leesgezelschap

Gijsbert van der Wal, Wijd open ogen: stukken over kunst en kijkplezier. - Amsterdam: De Bezige Bij, 2012. - Over hoe goede kunst je blik op de wereld kan verscherpen en "hoe die werkelijkheid je soms weer de kunst instuurt". Essays met kunstgeschiedenis, kunstkritiek, kunstenaarsintervieuws door elkaar heen lopen.De auteur (°1977) doceerde kunstgeschiedenis, nu journalist (NRC, Vpro-radio ('De avonden'), Kunstschrift, enz.).

In de Campuskrant van 27 februari 2013 wordt Sofie De Smyter, praktijkassistente Engels en monitor aan de KULAK, gepolst over boeken en lectuur in de rubriek 'Boek:Delen'. Ze maakte haar scriptie over Michael Ondaatje (Engelstalige Canadese literatuur) en zweert bij Anil's Ghost (mensenrechtenonderzoek in Sri Lanka) en In the skin of a lion, over de stichting van Toronto (''Ik blijf het zijn mooiste vinden"). Verder vol bewondering voor Toni Morissons Beloved, en voor het recente The Art of the Fielding van de Amerikaan Chad Harbach ("Hij heeft er tien jaar over gedaan om het boek af te werken"). Een Nederlandse recensie van dit laatste werk bouwt toch reserves in: wie niet vertrouwd is met de oer-Amerikaanse sport honkbal, mist veel van deze roman. En verder: uiteenlopende lectuur, ook vakliteatuur zoals Peter Brooks, Psychoanalysis and Storytelling.







zondag 18 november 2012

'De verliefden' van Javier Marias


Thuis bij Ina werd op 22 augustus de zomer afgesloten in een zonovergoten living. En lag het aan de zwoele temperatuur, de uitgeruste lezers van het gezelschap of aan de erotiek oproepende titel van het te bespreken boek dat de avond geanimeerd verliep? Alleen misten we Chris, maar wie weet zou het dan uit de hand gelopen zijn?


Vooreerst werden door Christine enkele gedichten voorgelezen van Wislawa Szymborska, Poolse Nobelprijswinnaar 1996. Toegangelijke poëzie, direct en humorisitsch, vol verwondering over het alledaagse en het grootse. Meteen een mooie intro in de Oost-Europese literatuur waaruit later op de avond het nieuw te lezen boek werd gekozen (zie verder).

De Spaanse schrijver Javier Marias (° 1951) wordt steeds vaker genoemd als toekomstig Nobelprijswinnaar. In "Trouw" beweren ze dat Marias lezen "puur genot" is, Le Varguardia noemde "De verliefden" de bester Marias ooit .... Superlatieven overal in de media, en wij?

Een eerste rondvraag leverde net het tegendeel op: een algemeen gevoel van langdradigheid, teveel bespiegelingen en beschouwingen, herhalingen, overbodigheden, steeds herkauwen van hetzelfde. Ciska had het ook over te volle bladspiegels, ellenlange zinnen en onrealistische dialogen. Het eindeloze gefilosofeer over soms banale en gekende zaken werkte op iedereens geduld. Alleen Ina en Christine konden het boek, vooral in het begin, smaken. Naarmate het veder vorderde, irriteerde het eindeloze "gepeins" hen ook. Dit gevoel resulteerde voor Geert in het niet verder lezen, voor Reinoud in het absoluut snel willen afhaspelen en bij Ludo in een irritatie over bepaalde niet echt interessante beschouwingen (zoals de gevolgen van terugkeren uit de dood). Reinoud vroeg zich af of dit gepalaver niet typisch Spaans of ... net typisch voor deze auterus is.

Veel interessanter was de daaropvolgende discussie. De thematiek van het boek, met name de keuzes die men maakt en de gevolgen ervan, verliefdheid met ook zijn negatieve kanten, en de onmogelijkheid om de echte waarheid te kennen, houdt zoveel beloftes in, maar door de oeverloze gedachtenstroom van de hoofdpersonnages wordt veel teniet gedaan en wordt het boek ervaren als een gemiste kans.

De discussie over de hoofdpersonnages was geanimeerd en interessant. Over Javier bestond geen tegenspraak: macho, egoïstisch, superieur, superego, uitpakken met eruditie, narcist, manipulator. We vroegen ons af of dit niet het alter-ego van de schrijver zelf was, aangezien ze dezelfde naam dragen en hij bij een tv-interview Ina dezelfde indruk gaf. De onzekerheid op het einde van het boek over de waarheid in verband met Miguel (was hij ziek of niet, heeft Javier hem laten vermoorden omdat hij het gevraagd had of enkel en alleen omdat hij Luuisa voor zichzelf wou?) doet ons, gezien de "zwartheid" van zijn persoon eerder voor het tweede kiezen.

De discussies  liepen nog hoger op toen het hoofdpersonnage Maria Dolz aan de orde was. Reinoud betwijfelde of een vrouw in werkelijkheid zo'n relatie als die met Javier zou dulden: respectloos voor haar, alles op zijn initiatief, denigrerend en zeer dominant, altijd zijn wijsheid etalerend en niet te vertrouwen (noch in vrouwen, noch in zaken). Ook het feit dat hij nooit verborgen hield dat Luisa zijn uitverkorene was, leek hem vreemd. Zelfs de moord op zijn beste vriend was nog niet erg genoeg voor Maria om totaal te breken met hem. Welke vrouw zou dat verdragen? Het leek Reinoud uiterst onwaarschijnlijk.

De vrouwelijke leden waren het daar niet mee eens: vrouwen zetten zichzelf compleet opzij voor een relatie, accepteren en tolereren alles, zelfs "het kwade" wordt vergeven en dat alles omdat ze verliefd zijn, en misschien ook het alleenzijn niet aankunnen. Ze excuseren te veel en blijven hopen dat hij uiteindelijk voor hen zal kiezen end door hun hulp zal veranderen (cfr. Michel Martin; de gewezen NVA-senator en spoedarts Kim Geybels en Bas Luyten). In die zin vond het vrouwelijk gezelschap dat Marias het denkkader van de vrouw goed had geschetst. Maar is dat typisch vrouwelijk?


Slotconclusie was dat ook mannen hetzelfde doen: eche verliefdheid maakt blind en laat ons zaken doen die we anders niet zouden doen, zowel goede als slechte ..., een boerenwijsheid. Verliefdheid als gevaar? Verliefdheid als drug?

Ons gezelschap vond dit boek ook daarom een zwart boek, het gaf geen happy gevoel om het te lezen: waarheid? liefde? rechtvaardigheid? Zekerheid is er nooit. Zijn mensen wel te vertrouwen?

Als afsluiter deze persoonlijke noot: laat ons maar verliefd worden en ervan genieten, zolang we ons verstand er maar bij houden ... en geen Maria Dolz worden, en/of op kerels als Javier vallen??

Afsluiten doen we met de punten (???) en met de keuze van een nieuw boek. Uit een fijne selectie Oost-Europese literatuur wordt na wikken en wegen gekozen voor Sandor Marai's Gloed.

maandag 20 augustus 2012

'Mijn kleine oorlog' van Louis-Paul Boon

Op 15 juni bespreken we bij Chris ‘Mijn kleine oorlog’ van Boon. Ik mag openen met een gedicht van Delphine Lecompte, een soms omstreden maar in mijn ogen zeer oprechte dichteres. Het gedicht ‘Schuttersbijeenkomst’ vinden jullie op pagina 39 van haar bundel ‘De dieren in mij’ (voor wie meteen naar de boekhandel wil rennen).

Dan is het de beurt aan het dunne boekje van Boon. Hierin verklaart de auteur ‘Oorlog aan de Oorlog’, dixit Willem Elsschot. Het wel en vooral wee van de Tweede Wereldoorlog in een kleine gemeenschap wordt belicht. In enkele pennenstreken worden (al bij al veel) personages neergezet. Met enig mededogen worden de bokkensprongen van mensen in schrijnende omstandigheden beschreven. Zonder veel franjes, vaak recht naar het hart van de lezer. De tekstfragmenten (als ik ze zo mag noemen) verschenen eerst als columns en werden pas later gebundeld. Dat dit voelbaar is, betwist niemand. Maar verder zijn de meningen vanavond behoorlijk verdeeld. Volgens sommige lezers is Boon een mensenkenner en -liefhebber bij uitstek, die prachtige portretten neerzet. Geëngageerd ook, met een sterk rechtvaardigheidsgevoel schetst hij ‘working class heroes’ met hun kleine kantjes (zeker Ludo, Reinoud en Christine zijn deze mening toegedaan, ikzelf ook een beetje). Daarnaast is er bij sommige lezers het gevoel dat het allemaal niet onder je vel kruipt, dat het het ene oor in en het andere snel weer uit gaat. Het fragmentaire en anekdotische lijken een beetje te ver te gaan, en zo blijft er weinig hangen (Geert en Ciska). En dan is er nog iets ‘tussenin’. Chris die niet veel inleving voelt, maar het toch boeiende lectuur vond. Ikzelf die de directe stijl en emotie echt goed vind, maar toch ook moet bekennen dat veel personages en situaties snel weer vergeten waren. Er zijn weinig ervaren Boon-lezers in dit gezelschap, en interesse voor de figuur en z’n werk is er zeker. Een zekere fascinatie zelfs, soms gekoppeld aan wat ergernis.

Redenen te over om op zoek te gaan naar een dag in september waarop we op verkenning kunnen gaan in ‘zijn’ Aalst. Het is niet voor niets Boon-jaar.

Maar eerst de punten: Ciska geeft een 4, Ludo een 9. Geert een 5, Reinoud 6,5. Christine 7,5, Chris een 6. Samen met mijn 7 levert dit ‘Mijn kleine oorlog’ een 6,4 op.

We zien mekaar terug op 22 augustus voor Javier Marias met ‘De verliefden’.

Ina

'De halfbroer' van Lars Saabye Christensen

En het is niet waar dat de tijd alle wonden heelt. De tijd bevriest de wonden tot open littekens.

Op de dag van de arbeid kwamen we uitgerust samen en bogen ons over ‘De halfbroer’ van Lars Saabye Christensen. Deze Noorse bestseller verzamelde in Scandinavië zowat alle denkbare literaire prijzen. Dit familie-epos, haarfijn geografisch en historisch gesetteld in het Noorwegen en Oslo van de twintigste eeuw, verhaalt op meeslepende wijze over Barnum en diens relatie met halfbroer Fred. Een onstuitbare beeldenpracht gelardeerd met talloze anekdotes lieten ons dobberen langsheen de levens van het gezin van beide broers. Zo werkt Boletta, de grootmoeder, in een telegraafkantoor. Althans, dat wordt lang gedacht.

Ze sturen signalen door de bovengrondse lijnen over de bergen, door de kabels onder de stenen, ze sturen zichzelf appartementen en huizen binnen, naar de juiste toestellen, die plotseling gaan rinkelen en mensen kunnen de hoorn opnemen en een stem horen die ze misschien hebben gemist, de stem van iemand van wie ze houden en die iets noodzakelijks en moois te zeggen heeft. En ze koppelen al die stemmen tot gesprekken, ze binden het land vast met draden van woorden, …
Naar goede gewoonte varieerden de meningen. Zo worstelde Christine er zich bij momenten doorheen. Niet dat ze geen oog had voor de vele mooie en/of hilarische passages, maar te veel gedachten van al of niet filosofische signatuur bezwaarden voor haar het lezen.

Vertel eens wat over jezelf, Barnum.’ ‘Er valt niet veel te vertellen’, zei ik. De directeur werd een beetje ongeduldig, zijn tanden maakten geluid rond het mondstuk. ‘Een synopsis, Barnum. Niet het hele script.’ Ik dacht na. En ik herinnerde me iets wat vader ooit gezegd had, dat het noodzakelijk was twijfel te zaaien, want de hele en volledige waarheid is saai, die maakt mensen lui en vergeetachtig, terwijl de twijfel je nooit loslaat.

De hoogste drempel voor haar was het traumatische waar werkelijk alle personages door getekend zijn. Waar is het licht naast het donker?

Moeder glimlacht op haar bangelijke manier. ‘Je ziet er goed uit, Barnum.’ ‘Is dat zo?’ ‘Zo goed als maar kan.’ ‘Ja, zo goed als maar kan’, herhaalde ik en het trof me dat dat een eenzame zin was, zo goed als maar kan, beter kon ik niet worden, ik had mijn top bereikt en die lag lager dan bij de meeste mensen.

Ludo vond ‘De halfbroer’ te lang – zoals het een epos beaamt, 640 pagina’s -, een aantal stukken konden heus korter. Vooral het eerste deel dat zich focust op het driegeslacht ‘De Oude – Boletta – Vera’, respectievelijk overgrootmoeder, grootmoeder en moeder, charmeerde hem. Het overleven in moeilijke omstandigheden. De kracht van deze personages overstegen voor Ludo het verhaal. De gekwetstheid van alle figuren, gecombineerd met het onmiskenbaar magische in de anekdotiek, maakten voor hem de rijkdom uit. Af en toe diagonaal, maar niettemin graag gelezen. Het magisch-realistische karakter lag Ina minder goed, de al te grote toevalligheden verstoorden soms het lezen. Toch genoot ook Ina. De soms ook positieve emoties vormden een deugddoend contragewicht voor het traumatisch waarvan eerder sprake. Chris, Reinoud en Ciska voelden zich net erg aangetrokken door dat magisch-realistische, lieten zich overrompelen door de fantasie en de sprankelende creativiteit binnen de anekdotiek, door de Scandinavische sfeer. Kort samengevat vonden ze dit een meesterlijk boek. De bijfiguren en vele zijsprongetjes droegen voor hen bij aan de rijkdom van het verhaal. Ze kregen bij wijze van spreken nauwelijks genoeg van alle ballast in ‘De halfbroer’.

Op school huilden de volwassenen ook. De juffen en de meesters huilden. Ze probeerden het in te houden, maar het lukte niet en tenslotte gaven ze het op. Het was een raar gezicht. Ik bedacht dat niets meer zoals vroeger kon zijn, nu we hen hadden zien huilen.

Omdat we tradities in ere houden, werden punten toegekend. Christine: 6, Ludo: 7, Ina: 7, Reinoud: 9, Chris: 9 en Ciska: 8,5. Dit leverde een gemiddelde op van 7,75/10.

maandag 28 mei 2012

Honderd boeken

Lezen en schrijven, het gaat vaak samen. Zo zijn er de ontelbare blogs van lezers die graag leeservaringen met het "virtuele publiek" delen. Er is kaf, en er is koren  (zoals deze blog). Koren is ook  Las!,   de leesblog van Marc van Oostendorp, een eigenzinnige, boeiende gids met goede ideeën. Zo onder meer de Top 100-lijst van de Noorse boekenclub, waarvan wij er welgeteld ééntje van hebben gelezen. Help, werk aan de winkel!.