'De straat van de donkere winkels' van Patrick Modiano

De verwachtingen waren hooggespannen bij het lezen van een boek van Patrick Modiano, Nobelprijswinnaar literatuur 2014, bekroond om zijn sublieme “herinneringskunst waarmee hij de meest ongrijpbare menselijke lotsbestemmingen” heeft weten op te roepen, aldus het  Nobelprijscomité.

Waarover gaat het boek? Guy, een privédetective met een complete black-out wat zijn verleden betreft, onderzoekt via flarden van herinneringen, vage kennissen, foto’s,  geuren, sferen en gevoelens die hij meent te herkennen,  zijn eigen voorgeschiedenis en identiteit.  Dit brengt hem in een bijna onwerkelijke wereld van  sjacheraars, schimmige louche personen, gigolo’s, landverraders en mensen met bedenkelijke morele waarden. Het resultaat waar hij op uitkomt,  blijft flou, in een sfeer van geheimzinnigheid, "onopgelostheid", en vaagheid.

De zoektocht voert  het hoofdpersonage naar diverse locaties in Parijs, een grootstad die zich evenzeer als hoofdpersonage aandient. Het is de tijd van de Tweede Wereldoorlog. Het is een tijd waarin  vluchtelingen vanuit diverse landen hun toevlucht zochten tot de Parijs:  Russen die toegestroomd waren na de Russische revolutie, Grieken, Engelsen, Zuid-Amerikanen en joden vanuit gans Europa. Iedereen probeerde er zijn plaats te vinden via contacten, louche zaakjes en duistere jobs.  Hierin probeert Guy zijn verleden te reconstrueren zijn geheugen en identiteit terug te vinden, maar alles ademt een mistige fragmentaire sfeer uit,  net zoals ons geheugen.

Guy graaft in zijn mistige verleden en krijgt slechts mondjesmaat wat informatie over zichzelf:  waarschijnlijk Joods, sjacherend en handelend in dubieuze zaakjes,  contacten met maffia-achtige personen, vriendin waarvan de lotsbestemming onduidelijk blijft ,  gevlucht over de grens wegens zijn louche zaakjes, zijn vondst in de sneeuw – onderkoeld ..., alles blijft vaag en mistig.  Zo ook het einde: zal hij in Rome in de straat van de donkere winkels zijn ware identiteit vinden?

Modiano confronteert ons met universele, metafysische vragen zoals:  wie ben ik, wat is het leven eigenlijk?  Zijn wij de som van onze herinneringen, een verzameling van foto’s met hun geschiedenis, indrukken en gevoelens waarbij alles vervormd is door de tijd, en het geheel mistig,  flou en vergankelijk blijkt.  

De eerste en laatste zin van het boek zijn typerend : “ik ben niets” is de aanhef van het boek; “vervliegen onze levens niet even snel in de avond als kinderverdriet” is het slot . Betekent het iets dat ik leef en geleefd heb?  Worden we niet snel vergeten?  En toch spreekt uit de ganse zoektocht van het hoofdpersonage een diep verlangen om “iemand”, een uniek individu te zijn . Evenzeer benadrukt de zoektocht hoe omstandigheden de toekomst van een persoon kunnen bepalen. “Het lot”?

De commentaren van de leden van het genootschap waren niet unaniem positief. Ondanks de zeer vlotte schrijfstijl, wat door iedereen beaamd werd, vonden zowel Ina, Ludo, Geert en Ciska het vooral een verpakking zonder inhoud, een “kettingverhaal” stilistisch gemakkelijk te schrijven , “ijskoud” (Ina), afstandelijk en volgepropt met nodeloze details, bijwijlen magisch-realistisch (Ludo).  Meest positief waren Jo en Christine die geboeid waren door de sfeer van mistigheid, de zoektocht naar het verleden, de film-noir sensatie. 

Belangrijk was ook de achtergrondinformatie die Jo ons gaf over de persoon van Modiano.  De schrijver heeft een Vlaamse moeder en een Italiaanse Jood als vader . Gedurende de  tweede wereldoorlog overleefden zijn ouders door allerhande louche contacten en zaakjes die het daglicht niet verdroegen. Vandaar zijn belangstelling voor het schimmige verleden, malafide personen en dubbelzinnige moraal, een mistige toestand waarin mensen pogen te overleven. Ook belangrijk vond Jo de functie van Parijs in het verhaal. Zo mistig en flou het verleden en het geheugen, zo precies is de toponymie van de stad: men volgt moeiteloos het afgelegde parcours in Parijs, de stad als personage in een film-noir.  Hieruit blijkt de liefde van de schrijver voor Parijs , maar het kan ook gezien worden als contrast tegenover de vaagheid en onjuistheid van ons geheugen.

De punten :  Chris 7 , Ciska 4, Ludo 5, Ina 5, Christine 8, Jo 8 , Reinoud 7 en Geert 4,  maakt dus 6 als globale score .