'Dagen in de geschiedenis van stilte' van Merethe Lindstrom

Te gast bij Ina op 22 mei 2024 opende Christine met enkele fragmenten uit een tekst van Maryanne Wolf uit de reeks “Zieners”, verschenen in De Standaard van einde vorig jaar.  Hierin houdt ze een pleidooi voor “deep reading”, een boek traag, geconcentreerd en bedachtzaam lezen. Dit zou het inlevingsvermogen, het onderscheiden van diverse standpunten en de algemene menselijkheid bevorderen. Dit in tegenstelling tot lezen op een scherm, waarbij is vastgesteld dat de tijd doorgebracht op één blad slechts enkele seconden bedraagt, er snel doorgeklikt wordt en de vereiste tijd ontbreekt om zich in te leven in een situatie of persoon. Ze ziet hierin een gevaar  voor de toekomst en voor onze jeugd omdat het empathisch vermogen zou kunnen verminderen. Pessimistisch is ze niet, zolang we ons hiervan maar bewust zijn en “vertragen” op het scherm. 

Dit brengt ons naadloos naar het te bespreken boek. Een boek dat het bij uitstek verdient om aan “deep reading” te doen, het moet traag, bedachtzaam gelezen worden om het tot zijn volle recht te laten komen, en een tweede lezing maakt het nog beter.

Het is op zijn minst gezegd een merkwaardig boek: minimalistisch, uitgepuurd, sober en toch zeer sterk gecomponeerd. Alles wat gebeurt, houdt verband, niets is toevallig. Het begint al heel sterk met “de episode”. De reactie van Eva hierop geeft een suggestie van traumatische gebeurtenissen in het verleden. Verder verwijlen we steeds in het hoofd van Eva, een ouder wordende lerares Noors, met een verdrongen, onbespreekbaar verleden, met name het op zeventienjarige leeftijd afstaan van haar zes maanden oude zoontje. Ze verzwijgt dit voor iedereen, initieel ook voor haar echtgenoot; ook haar 3 kinderen blijven in het ongewisse. Haar echtgenoot Simon, een gepensioneerde en dementerende huisarts, torst ook een zwaar verleden. Joods van origine is hij getraumatiseerd door het verlies van al zijn familieleden buiten zijn eigen gezin en het lange tijd onderduiken in complete stilte. In het begin wil Simon praten, maar Eva blokkeert het gesprek en geeft hiervoor verschillende redenen op: het verleden scheiden van heden, het behoeden van de kinderen van negativiteit, de angst dat haar man opnieuw in een depressie zal verzeilen. Of is het gewoon lafheid die hier speelt?  En zo verzeilen Eva en Simon meer en meer in een situatie waarin niets  essentieels uitgesproken wordt  en de stilte een sfeer schept van zwaarte, eenzaamheid en kilte.

Dit boek is  een pareltje over het menselijke falen tot communicatie en over de onmogelijkheid om traumata uit het verleden te bespreken, niet tussen henzelf en zeker niet met anderen. Zo lijkt dit afsluiten in te gaan  tegen onze tijdsgeest, hoewel het anderzijds herkenbaar is in onze Vlaamse families, dixit Ludo en Jo.  Eva en Simon slagen er niet in om iets heel wezenlijks van elkaar te aanvaarden:  haar onvermogen om zijn verdriet, pijn en zoektocht naar het verleden te aanvaarden - hij voelt dit aan als een beschuldiging - en zijn onvermogen om de afwezigheid bij haar van spijt en verdriet omwille van het afstaan van haar zoontje te erkennen. Onvermijdelijk brengt dit afstand, kilheid en stilte teweeg. Simon verzinkt in een complete stilte en spreekt alleen nog in enkele woorden. Terecht stelt Eva zich de vraag of de oorzaak hiervan gelegen is in de voortschrijdende dementie  of  dat het stilzwijgen een pathologische manier is om zich terug te trekken in zijn verdriet en alleen-zijn. Ze beseft dat Simon tot haar komt door “zijn Stem” en ze hem dus verloren is . 

De loden stilte in het gezin  wordt onderbroken door de komst van Marija, een Letse huishoudster, opgewekt, vrolijk, zorgend en vooral een gemakkelijke babbelaar.  Ze brengt leven in de kilte van het huis. Simon praat veel met haar en treurt om haar als ze er niet is, en Eva ervaart Marija zelfs als een vriendin. Ook Marija weet niets van hun verleden.  Na 3 jaar bij hen, bijna als kind aan huis, doet ze zeer felle antisemitische uitspraken. Daardoor voelen Eva en Simon zich moreel verplicht haar te ontslaan. Ze doen dat zonder de reden op te geven, noch aan Marija, noch aan hun kinderen. Dit leidt tot onbegrip bij de kinderen, wat uitloopt in conflicten. Het gevolg is dat de eenzaamheid nog sterker om zich heen grijpt. 

Het boek is  een zeer goede schets van hoe traumata kunnen doorwerken in het verdere leven.  Eva heeft angsten, slaapt slecht en zoekt haar zoontje in jongens en mannen.  Zo wordt “de episode”, het wat bizarre verhaal waarmee deze roman opent, heel begrijpelijk; zou de jongeman in dit verhaal immers niet haar zoon kunnen zijn?  Verder zoekt Eva naar overeenkomsten in gezichten van  jongens en mannen en verzorgt ze het graf van een onbekende jongeling. Voor Simon is er het blijvende zoeken naar sporen van zijn familie, vooral naar zijn neefje en tante, de “stilte” en de afstand tussen hem en zijn broer. Dit alles leidt ten slotte tot het verder terugtrekken in zichzelf en zelfs tot een depressie.

Het permanent aanwezige schuldgevoel wordt groter naarmate de jaren verstrijken. Hebben we er goed aan gedaan om te zwijgen?  Simon probeert een brief te schrijven naar zijn kinderen, maar de communicatie is met de tijd zodanig verstoord dat zelfs dat niet meer lukt. Hij voelt zich schuldig omdat hij bijna de enige overlevende is van zijn familie: is de familie naast hem op het onderduikadres niet door hem opgepakt? Hij was immers bij de arrestatie naar de zolder gevlucht van waaruit hij de straat bekeek. Ook Eva stelt zich permanent vragen. Ze zoekt vergeving en troost bij de dominee en zingeving voor het verleden in de kerk. Maar ze slaagt er niet in: har zoon heeft ze - ondanks het adres - nooit teruggezien. 

Iedereen binnen onze leesgroep vond dit een donker en emotioneel zwaar boek; men wordt er niet vrolijk van. Maar wel een goed boek, met een zeer interessante thematiek, uitgepuurd, met onderdrukte gevoelens, soms emotieloos en kil. We zijn het niet langer gewoon om met stilte om te gaan (Ludo : een prestatie om een boek over de stilte te schrijven). Bovendien is dit een boek om traag te lezen om zo deelgenoot te worden van de vervreemding, de kilte, de stilte, de eenzaamheid,  de pijn, het leven in het verleden en de drukkende sfeer. 

Merethe Lindstrom

In dit strak gecomponeerde boek is geen enkel detail onbelangrijk. Zo is er de huisjesslak als symbool voor het zich terugtrekken?  Of Kaiser, de hond uit Simons kindertijd en Simons weerstand tegen een nieuwe hond. Of nog de omhelzing van Simon en zijn broer ( zo intens daar ze geen raad weten met hun gevoelens ). De taal is rijk, mooi, met korte, indringende zinnen. 

En wat te denken van het hoofpersonage Eva? Hoe is het mogelijk om een baby van zes maanden af te staan? Is ze werkelijk zo kil en onderkoeld of is dit alles net het gevolg van de traumatische ervaring van een ongewenste zwangerschap en het afstaan van de baby?  Zeker is dat ze geen moederlijke, zorgende gevoelens had. Zo wordt in een bijzonder aangrijpende passage verhaald hoe Eva haar kind alleen liet om naar de film te kunnen gaan, en bij terugkomst haar baby wakend aantrof, met open ogen. Of is ze zodanig met het verleden bezig dat ze stil en kil geworden is?  Anderzijds is ze de beschermende engel voor haar latere kinderen en wil zij hen behoeden voor hun verleden. Evenzeer gaat ze bijzonder zorgend met Simon om. En is ze bewust van haar menselijk falen.

De meeste groepsleden lazen het boek graag, als een indringende schets van het menselijke onvermogen om te communiceren (ook typisch Vlaams?  Westvlaams?) van de gevolgen van verdrongen gebeurtenissen uit het verleden. Een psychologisch beeld van een  pathologisch, verdrongen omgaan met trauma’s. Ook het dementieel beeld van Simon is goed beschreven, maar men kan zich niet van het gevoel ontdoen dat het deels ook een onbewuste manier is om zich terug te trekken in zichzelf. Dit alles resulteerde in een score van 7,80.

Om te besluiten twee zinnen die de essentie van het boek in zich dragen: ““De stem” is de toegang tot Simon, beseft Eva” en “Niemand weet wie we echt zijn, alleen wijzelf”. En om helemaal af te ronden: wat een mooie titel.

Patricia De Martelaere, Marja Pruis en Marc Van Oostendorp

Marc Van Oostendorp stelde voor zichzelf een leeslijst Nederlandstalige romans van de 21ste eeuw samen, 50 titels, zeer inspirerend. Deze lijst bevat 7 romans die we binnen onze leessgroep lazen. Van Oostendorp neemt zich voor om dit jaar alle 50 romans te lezen en daarover wekelijks verslag uit te brengen op Neerlandistiek, het online tijdschrift voor taal- en letterkunde. Het is een bijzondere manier om de geest van onze tijd te vatten. Vandaag, 4 maart, publiceert hij zijn leeservaringen met Patricia De Martelaeres roman Het onverwachte antwoord, waarbij hij zich ook laat inspireren door het essay Als je weg bent van Marja Pruis over De Martelaere. 'Misschien wel het beste boek over een schrijver dat in deze eeuw - tot nu toe - verscheen'.

'Judas' van Amos Oz

Je moet al een goede scout zijn om zonder verdwalen bij Christine te geraken want wegenwerken en omleidingen misleiden de bezoekers van de Karel Van Manderstraat in Sint-Kruis. Iedereen raakt er heelhuids en zonder al teveel vertragingen behalve onze voorzitter Geert. We moeten hem helaas missen op deze sessie wegens een acute hospitalisatie. Vanuit zijn ziekbed houdt hij telefonisch alles onder controle en heeft hij zijn appreciatie en punten voor het boek al uitgesproken.

Vooraleer de sessie aan te vatten, mag Chris van het leesgezelschap dankbetuigingen en felicitaties in ontvangst nemen voor de vlotte manier waarop hij het verblijf geboekt heeft voor ons weekendje begin juni. Reinoud is verslaggever van dienst en steekt van wal met een interview over de Zwitsers-Italiaanse schrijfster Fleur Jaeggy in de Standaard der Letteren naar aanleiding van haar laatste roman ‘De Waterstandbeelden’. Het interview (met dikwijls korte antwoorden) bevestigt bij de meesten het oordeel over het boek dat we van haar gelezen hebben, ‘De gelukzalige jaren van tucht’. Snel over naar de boekbespreking dus.

Bij monde van gastvrouw Christine zette voorzitter de toon voor de rest van de avond: een goed boek (los van de vele straatnamen) met een verrassende kijk op de Judasfiguur en de relatie tussen Jodendom en Christendom. Hadden we al niet heel wat gelezen over Joden zowel historisch als actueel? Dit boek toont aan dat er nog heel wat onbekende aspecten zijn.

Zelfs een belezen historicus als Ludo heeft nog heel wat ontdekkingen gedaan, zelfs in die mate dat hij het boek in één ruk uitgelezen heeft. Hij vat het mooi samen als een boeiende interactie tussen 3 mensen in een trist naoorlogs Jeruzalem (een naïeve jonge student, een tragische en onpeilbare vrouw en een wijze oude man) waarin de recente geschiedenis van Jeruzalem mooi in verweven is maar evengoed het verhaal van Judas en de joden versus de Christenen. Toch moet hij een paar dingen verduidelijken: de episode van Judas die de kruisiging van Christus zou bewerkstelligd hebben door zijn zogenaamd verraad is een verzinsel. Ook de figuur van Abarbanel die een tegenpool van David Ben-Gurion zou geweest zijn tijdens de onafhankelijkheid van Israël is fictief. Toch is alles geloofwaardig opgebouwd. 

Reinoud was minder enthousiast en vond de eerste hoofdstukken maar traag op gang komen. Ook Jo had zijn bedenkingen bij de steeds terugkerende Joodse superioriteit als zijnde het uitverkoren volk waardoor anderen zoals moslims en ook christenen als minderwaardig afgeschilderd worden. Dit uit zich ook in diverse extremistische splinterbewegingen binnen de Joodse gemeenschap wat hun zwakte aantoont. Ciska was dan weer positiever en was vooral gecharmeerd door de relatie onder de 3 protagonisten (hoewel het begin nogal traag op gang kwam). Bepaalde details in de relatie student en gastvrouw vond ze zeer grappig. De vrouwelijke hoofdfiguur, die ook de cover siert, is een tragisch personage door het verlies van haar man in vreselijke oorlogsomstandigheden. Ze is een sterke maar verbitterde vrouw die tegelijk als een jonge mannenverslinder kan getypeerd worden vond Christine. Haar mysterieuze figuur dreef de plot verder waarbij zij telkens niet naliet om het jonge mannelijk hoofdpersonage te vernederen, tot op het einde toe.

Chris beaamde dit allemaal en voegde er nog de rijke schrijfstijl van de auteur er aan toe met gebruik van mooie stijlfiguren, mooie beeldspraak, beeldende beschrijvingen en sterke dialogen. Hij slaagde erin om een mysterieuze, soms bezwerende sfeer te creëren in dat bizarre huis waar 3 mensen op elkaar aangewezen waren. Anderzijds gaat het meermaals in de diepte over de relatie tussen Jodendom en Christendom waarbij Christenen de Joden beschouwen als de moordenaars van Jezus en Judas als de exponent daarvan. De student probeert dat beeld te nuanceren en ontdekt een andere Judas. Hij staat er in alleen en leeft de hele tijd ook geïsoleerd in zijn eigen wereldje.

Zowel Ina als Christine beleefden de eerste 100 bladzijden als traag maar geleidelijk aan intrigeerden het huis en decor van Jeruzalem wel. Er werd soms wat historische kennis verondersteld van de recente Joodse geschiedenis en het Zionisme. De verhalen over Judas hielden ook de aandacht vast, tot op het einde met de sterke scène van Judas in de herberg. Niettemin charmeerde hen het meest de relatie tussen Sjmoeël en Atalja de 2 protagonisten wat Ciska ook al opmerkte. Zou dit een licht andere lezing zijn door het vrouwelijk deel van ons leesgezelschap?

Er is een algemeen vermoeden dat de auteur toch voorkeur laat blijken voor de vredesbeweging binnen de Joodse samenleving.  Ludo verklaarde nog dat Amos Oz (ondertussen gestorven in 2018) inderdaad wel tot de gematigde vleugel behoorde. Hij is geboren in Israël in 1939 uit Pools-Litouwse ouders die voor de Tweede Wereldoorlog al naar het beloofde land trokken om in een kibboets te gaan leven. Vader was bibliothecaris en onderzoeker terwijl moeder een letterkundige was die veel verhalen vertelde.

Christine trakteerde ons nog op een rijstpap met gouden (vergulde) lepeltjes verwijzend naar de dagelijkse pap die de personages ’s avonds mochten verorberen. Waarna de puntentelling kon beginnen met een gemiddelde score van 8.

'Dit zijn de namen' van Tommy Wieringa

Ontvangen op woensdag 14 december 2022 bij Ina, die pas terugkwam uit Wenen en verbaasd was dat zich daar het Venusbeeldje van Willendorf bevindt. Zo kwam naar aanleiding van dit sculptuurtje een geanimeerd gesprek over bodyshaming op gang. Het beeldje, slechts 11cm groot gevonden op

 de linkeroever van de Donau en afkomstig uit het  paleolithicum (ongeveer 22000 jaar geleden) is een afbeelding van een “oervrouw“, voluptueus in haar vrouwelijke rondingen, symbool voor vruchtbaarheid. Ina was onder de indruk en ontmoette de dag nadien in het mooie art-deco Amalienzwembad een echte Weense Venus, quasi identiek aan het beeldje. En komt daar spontaan het woord “bodyshaming” om de hoek loeren; gelukkig had ze geen GSM bij de hand … 

Naar het boek. Dit zijn de namen van Tommy Wieringa bestaat uit twee parallelle verhalen die pas heel ver in het boek samenvloeien (te ver volgens velen, je zit er als het ware op te wachten). Het eerste verhaal is er een over vluchtelingen, vertrokken vanuit een ongedefinieerd land in het oosten, stappend door een soort woestijn naar het westen, vluchtend en op zoek naar een beter leven. Wat volgt, is een levendige beschrijving van alle ellende die ze meemaken onderweg, gaande van misleiding (valse grenspost), honger, kou en uitputting tot de dood. Een sublieme tekening van het verlies van hun moreel kompas tot ten slotte alleen de wet van de sterkste heerst. Niemand heeft een naam, men is anoniem als vluchteling, zodat mededogen niet hoeft: men is “de lange”, “de jongen”, “de vrouw”, “de stroper”, ”de Afrikaan”. Ook discriminatie tegenover de Afrikaan - geen mens in hun ogen - is schrijnend.  De fundamentele angst voor het onbekende zwart, verdacht van duistere krachten, is een van de thema’s in het boek. Vreemd hoe, nadat hij door de groep werd omgebracht, zijn “toverkrachten” hun rol blijven spelen. Hij krijgt postuum de status van geluksbrenger en zijn hoofd wordt als relikwie meegedragen, hopend dat het verlossing uit hun lijden zal brengen. Ontstaan religies op deze manier? 

Het andere, parallelle verhaal is bijna het tegenovergestelde. Pontus Beg, politiecommissaris in een door en door corrupte en dictatoriale samenleving, gedesillusioneerd in het leven, zonder enig perspectief, maar slim en heel bedreven in het overleven in een dergelijke maatschappij, ontdekt door een lied en andere herinneringen zijn joodse origine. Met de hulp van de laatste overblijvende jood en rabbijn van zijn dorp gaat er een nieuwe wereld voor hem open en krijgt hij een nieuwe levenswil en een doel. Deze overwinning van het menselijke, het empathische en het zorgende komt tot uiting tijdens zijn verhoren van de vluchtelingen. Ze krijgen eindelijk een naam en, in zijn meesterlijke zet om de jongen te redden van de ondergang, maakt hij de jongen tot zijn zoon.   

Wat vond de groep van het boek?

Chris verwees naar de heel mooie en toepasselijke titel.  Als vluchteling is men anoniem. Pas als iemand je ziet, je geschiedenis kent en empathie vertoont, krijg je een naam. Zei Levinas dat ook al niet: “In de blik van een ander wordt men iemand". Iedereen was het erover eens dat de taal bijzonder mooi was, prachtige vergelijkingen en zeer vlot geschreven, sublieme sfeerschepping , meeslepend in rauwheid en afschuw. Chris vond dat de karakters minder goed uitgediept waren. De naamlozen zijn immers gekenmerkt door hun functie in de groep; de sfeer is het belangrijkst en doet denken aan het eerder gelezen De vlucht van Jesús Carrasco.

Anderzijds wees Christine op de karaktertekening van Pontus Beg: aanvankelijk zijn desillusie, zijn aanpassing aan het corrupte en zijn sluwheid en slimheid en daarna zijn transitie tot een milder, empathischer mens met een doel.

Algemeen vond iedereen het eerste verhaal sterker: pijnlijk in zijn rauwheid, maar zo mooi en betekenisvol,  ook in onze tijden … Het tweede verhaal vond men niet geloofwaardig , te ver gezocht soms. Zo vonden velen het herinneren van het Joodse liedje erbij gesleurd, en ook Israël als beloofde land voor de jongen wekte weerzin en kritiek. Jo vond de vroeger gelezen boeken van Wieringa beter, zeker Heilige Rita en Jo Speedboot. Dit zijn de namen is te rauw en te karikaturaal.

 Tot slot nog twee opmerkingen.

De vrouwen komen er in dit boek niet goed uit. Dat geldt voor onder meer de werkvrouw van Pontus, ook voor de vrouw bij de vluchtelingen. Deze laatste is de opstoker om de Afrikaan te vermoorden en nadien de oorzaak van de devotie. Ligt hier een parallel met Eva uit de Bijbel?

Het valt op hoe de burgemeester respectloos Pontus Beg steeds met zijn voornaam aansprak. Namen als teken van respect, maar ook andersom?

Niet te vergeten, de punten die heel gelijklopend waren (iedereen 7 of 7,5 enkel Ina 8 en Christine 8,5), wat een score van 74 opleverde.

Christine 

Zeg het met boeken

 

Prettige kerstdagen en een gelukkig nieuw jaar  toegewenst!

Achterom kijken

De aftrap werd gegeven na de grote vakantie 2006. Zovele maanden en jaren verder kunnen we terugblikken op een mooi parcours. De details laten we achterwege, waar het over gaat zijn de boeken. Hier volgen ze, voorzien van de onvermijdelijke groepskwotering.

1. Chris De Stoop, De bres (2000); 2006 - Ludo (76,6 )
2. Arnon Grünberg, Tirza (2006); 2007 - Ciska (75,0)
3. Mario Vargas Llosa, Het feest van de bok (2000); 2007 - Chris (66,0)
4. Mustafa Kör, De lammeren (2007); 2007 - Ina (73,0)
5. Dan Brown, Het Bernini mysterie (2003); 2007 - Reinoud (45,7)
6. Khaled Hosseini, De vliegeraar (2003); 2007 - Cecile (79,3)
7. Meg Rosoff, Het toevallige leven van Justin Case (2006); 2007 - Geert (50,0)
8. José Saramago, Memoriaal van het klooster (1982); 2008 - Ludo (63,5)
9. Arthur Japin, De overgave (2007); 2008 - Ciska (65,0)
10. Anne Provoost, De roos en het zwijn (1997); 2008 - Chris (79,0)
11. Jan Wolkers, Terug naar Oegstgeest (1965); 2008 - Ina (70,7)
12. Amélie Nothomb, De verloofde van Sado (2007); 2008 - Reinoud (69,0)
13. Hanif Kureishi, Dit moet je weten (2008); 2008- Cecile (70,8)
14. Willem Frederik Hermans, De donkere kamer van Damocles (1958); 2008 - Ludo (72,5)
15. Isabel Allende, Fortuna's dochter (1999); 2008 - Ciska (71, 6)
16. Marjane Satrapi, Persepolis (2005); 2009 - Ina (68,5)
17. David Grossman, De stem van Tamar (2000); 2009 - Chris (66,4)
18. Herman Koch, Het diner (2009); 2009 - Geert (59,?)
19. Ryszard Kapuscinski, Ebbenhout: Afrikaanse ontmoetingen (1998/2000); 2009 - Reinoud (84,2)
20. Iain Pears, Het goud van de waarheid (1997); 2009 - Cécile (73,6)
21. Margaret Atwood, Alias Grace (1996/1996-2009);2009 - Ludo (74,3)
22. Emily Brontë, Wuthering heights (1847);2010 - Ciska (62,? )
23. Jhumpa Lahiri, Vreemd land (2008);2010 - Chris (77,?)
24. Marina Lewycka, Een korte geschiedenis van de tractor in Oekraïne (2005);2010- Ina (72,? )
25. Philippe Claudel, Het verslag van Brodeck (2008);2010 - Reinoud (80,0 )
26. Haruki Murakami, Norwegian wood (1987/2007);2010 - Geert (75,8 )
27. Tom Lanoye, Sprakeloos (2009);2010 - Ludo ( 81,5)
28. Nicole Krauss, De geschiedenis van de liefde (2005/2010);2011 - Ciska (73,? )
29. David Van Reybroeck, Congo, een geschiedenis (2010);2011 - Chris (77,?)
30. Harper Lee, Spaar de spotvogel (1960/2010);2011 - Ina (75,0)
31. Erwin Mortier, Godenslaap (2008); 2011 - Reinoud (57, )
32. S.J. Watson, Voor ik ga slapen (2011); 2011- Christine (67)
33. Robert Vuijsje, Alleen maar nette mensen (2008); 2011 - Geert (67,9 )
34. Mario Vargas Llosa, De droom van de Ier (2010:2011); 2012 - Ludo ( 76)
35. Lars Saabye Christensen, De halfbroer (2005); 2012 - Ciska (77,5 )
36. Louis-Paul Boon, Mijn kleine oorlog (1946); 2012- Chris (64 )
37. Xavier Marias, De verliefden (2011;2012); 2012 - Ina ()
38. Sandor Marai, Gloed ( ), 2012- Christine (81, )
39. Stefaan Brijs, De engelenmaker (2005), 2012 - Reinoud (85,0 )
40. Julian Barnes, Alsof het voorbij is (2011;2012); 2013 - Geert (72,1 )
41. Winfried Georg Sebald, De ringen van Saturnus (1995, 2007); 2013 - Ludo (55)
42. Annie Proulx, De laatste troef (2002, 2002); 2013 - Ciska (65,7 )
43. Griet Op de Beeck, Vele hemels boven de zevende (2013); 2013 - Chris (70,71)
44. Jesús Carrasco, De vlucht (2013) 2013 - Ina (79,28)
45. Jonas Jonasson, De honderdjarige man die uit het raam klom en verdween (2011) 2014 - Christine (65)
46. Stefan Hertmans, Oorlog en terpentijn (2013) 2014 - Reinoud (81)
47. Sonali Deraniyagala, Vloedgolf (2013) 2014 - Geert (55,00)
48. Dave Eggers, De cirkel (2013/2013) 2014 - Jo (72,00 )
49. Robert Harris, De officier (2014/2014) 2014 - Ludo (77,14 )
50. Donna Tartt, De verborgen geschiedenis (1992/1992 ) 2014 - Ciska (76,88 ) 
51. Paolo Giordano, Het zwart en het zilver (2014) 2014 - Chris (60,71 )
52. Seppe van Groeningen, Aards paradijs (2014) 2015 - Ina (60,63 )
53. Amin Malouf, De ontheemden (2012|2013) 2015 - Christine (64,00 )
54. Ilja Leonard Pfeijffer, La superba (2014) 2015 - Reinoud (81)
55. Inge Schilperoord, Muidhond (2015) 2015 - Geert (74, )
56. P.F. Thomése, De onderwaterzwemmer (2015) 2015 - Jo (71,9)
57. Alice Munro, Te veel geluk (2009|2013) 2016 - Ludo (73)
58. Fiston Mwanza Mujila, Tram 83 (2013|2015) 2016 - Ina (57)
59. Patrick Modiano, De straat van de donkere winkels (1978|2014) 2016 -  Chris (60)
60. Michel Houellebecq, Onderworpen ( 2015|2015) 2016 - Christine (75)
61. Elif Shafak, De stad aan de rand van de wereld (2014|2015) 2016 - Reinoud (71)
62. Martha Batalha, Het verborgen leven van Euridice Gusmao (2016|2016) 2016 - Geert (64 )
63. Jeroen Olyslaegers, Wil (2016) 2017 - Jo (81) 
64. Matthias M.R. Declercq, De val (2016|2017) - Ludo (66 ) 
65. Chimanda Ngozi Adichie, Amerikanah  (2013|2013) 2017 - Ciska (73)
66. F. Scott Fitzgerald, Teder is de nacht (1934| o.a 2014) 2017 - Chris (56)
67. Lewis Carroll, Alice in Wonderland (1865|2014 (meerdere vertalingen)) 2017 - Ina (60)
68. Alfred Birney, De tolk van Java (2017) 2018. - Christine (68)
69. Maja Wolny, Zwarte bladeren (2017) 2018 - Reinoud (74)
70. Erika Fatland, Sovjetistan: een reis door Turkmenistan ... ( ) 2018 - Geert (79)
71. Koen Peeters De mensengenezer (2017) 2018 - Jo (73,1)
72. Paul Auster, De New York-trilogie (Broze stad - Schimmen - De gesloten kamer) (1985-86|1988-89) 2018 - Ludo (77)
73. Min Jin Lee, Pachinko (2017|2018) 2018. - Ciska (70)
74. Jonathan Safran Foer, Dieren eten (2009|2009) 2019 - Chris (67)
75. Soseki Natsume, Kokoro: de wegen van het hart (1914|2014 ) 2019 - Ina (71)
76. Bart Moeyaert, Tegenwoordig heet iedereen sorry (2019) 2019 - Christine (66)
77. Elena Ferrante, De geniale vriendin (2012|201?) 2019 -  Reinoud ( 62,5) 
78. Paulo Coelho, Veronika besluit te sterven (1998|1999) 2019 - Geert (61,25 )
79. Adeline Dieudonné, Het echte leven (2018| ) 2019 - Jo (79)
80. Patrick Radden Keefe, Zeg niets: moord en verraad in Noord-Ierland (2018) 2020- Ludo (82,5)
81. Eva Garcia Saenz de Urturi, De stilte van de witte stad (2016|2019) 2020 - Ciska (69)
82. Hanya Yanagihara, Een klein leven (2015|2016) 2020 - Chris (68)
83. Christiane Stallaert, Het verdriet van Spanje: een natie op zoek naar zichzelf (2020) 2021 - Ina (76)
84. Marieke Lucas Rijneveld, De avond is ongemak (2018  ) 2021 - Christine (77,8)
85. Fleur Jaeggy, De gelukzalige jaren van tucht ( ) 2021 - Geert ( )
86. Kader Abdollhah, Het huis van de moskee (2005) 2022- Chris (82,7 )
87. Juli Zeh, Onder buren (2021|2021) 2022 - Jo (78)
88. Douglas Stuart, Shuggie Bain (2020|2021) 2022 - Ludo (72,2)
89. Alicja Gescinska, Een soort van liefde (2021) 2022 - Ciska (77,85)
90. Matthias M.R. Declercq, De ontdekking van Urk (2020) 2022 - Chris (68)
91. Tommy Wieringa, Dit zijn de namen (2012) 2022 - Ina (73,1 )
92. Amos Oz, Judas (2016) 2023 - Christine ( )
93. Ilja Pfeijffer, Grand Hotel Europa (2018) 2023 - Reinoud ( )
94. Lorena Salazar Masso, De rivier is een wond vol vissen (2021|2022) 2023 - Geert ( )
95. Rebecca Solnit, Wanderlust: een filosofische geschiedenis van het wandelen (2001|2019) 2023 - Jo (60,0)
96. Gaea Schoeters, Trofee (2020) 2023 - Ludo ( )

Nieuwe notities

 'Dwalen in duizenden kamers', zo betitelde Maria Vlaar haar bespreking in SdL 3688 van Solenoïde van de Roemeense auteur Mircea Cartarescu. 'Een meesterwerk dat hem nog meer Nobelprijswaardig maakt dan hij al was', vijf sterren dus. (Ver)dwalen is heerlijk. 

Vertaalster Els Snick kan goed en zonder franjes vertellen over haar voorliefde voor Duitstalige literatuur, met vooral het werk van Joseph Roth waarmee ze als vertaalster al langer aan de slag is, met een voorkeur voor De Radetzkymars, drie generaties von Trotta, een boek vol levenswijsheid.

Amsterdam

Op een druilerige vrijdag slenterend door Amsterdam dit klein bibliotheekje in de Frans Halsstraat, een buurt met groen en tuintjes, waar het aangenaam toeven is.

'Shuggie Bain' van Douglas Stuart

Op 30 juni trekt ons leesgezelschap naar de hooglanden van Saint-Cross voor een nieuwe bijeenkomst bij Ludo. Helaas moeten we het zonder Reinoud stellen, corona heeft hem te pakken. Na de gebruikelijke koetjes en kalfjes (nieuwe interieurs, doodgereden hondjes en dies meer) schuiven we aan tafel voor de bespreking van ons boek.

Ciska leest eerst een tekstje voor over het mateloos kopen van boeken, iets waar we ons allemaal in meerdere of mindere mate in herkennen.

Glasgow… De naam komt van het Schots-Gaelische ‘Glashu’, wat letterlijk groen dal betekent. Dit staat in schril contrast met wat we in het boek lezen over de stad en de mensen die er aan de rand van de maatschappij leven.

Shuggie is een jongetje dat hunkert naar een warm gezinsleven, maar het tegenovergestelde ervaart. Zijn moeder Agnes, een trotse vrouw, is zwaar verslaafd aan alcohol. Dat dit de nodige problemen met zich meebrengt, behoeft geen betoog en wordt in het boek dan ook  uitvoerig uitgespit.

Zoals het een goede bijeenkomst betaamt, verschillen de meningen over het boek ook nu weer. Geert had grote verwachtingen en die werden ingelost. Iedereen vindt dat het boek vlot las, maar dat alle ellende ons wel rauw op het dak viel. Jo ziet in Shuggie weinig karakterevolutie en Geert vindt dat het thema homoseksualiteit meer uitgediept had mogen worden. Ina en Christine hebben het boek graag gelezen, omdat het verhaal erg geloofwaardig overkomt en omdat we als lezer echt een kijkje krijgen in de onderkant van de maatschappij. Ludo en Reinoud zijn eerder gematigd enthousiast. Zij werden niet echt geraakt, er ontbreekt volgens hen toch iets. Chris is het minst voor het boek te vinden, hij vindt het te somber, te uitzichtloos, te rauw.  Ciska tot slot heeft Stuarts eerste boek graag gelezen, maar vindt dat het verhaal vooral rond Agnes draait omdat zij iedereen rond haar in haar verslaving en ellende meesleept.

Waar we het allemaal over eens zijn (is dit een unicum?), is dat de vertaling van het Schotse dialect tenenkrullend is. De vertaler ging er blijkbaar van uit dat een soort Hollands straattaaltje met hier en daar wat platte uitdrukkingen wel oké zou zijn, maar daar zijn we als taalliefhebbers toch niet voor te vinden. 

Shuggie Bain geeft ons nog voldoende stof om over te discussiëren. In welke mate is hij een getraumatiseerd kind? Hoe komt het dat hij uit de criminaliteit blijft? Is hij ongelukkig of kunnen we ervan uit gaan dat een kind zich in de mate van het mogelijke aanpast aan zijn/haar gezinssituatie, ook al is die rampzalig?

Dat hij geen doorsnee kind is, blijkt uit een aantal passages waarin hij altijd op zijn hoede is, waarin hij op school uitgelachen wordt om zijn vermeende (?) homoseksualiteit, maar ook moedig kan zijn wanneer hij een met fluimen en snot besmeurde handdoek in het gezicht van een pestkop slingert. Zijn vader is amper in beeld, op zijn broer en zus kan hij nauwelijks rekenen. Hoe Douglas Stuart schetst dat Shuggie al met al overeind blijft, is hartverscheurend. De band tussen Shuggie en Agnes is op z’n minst ingewikkeld te noemen. Hij wil haar koste wat kost helpen, soms laat zij dat toe, veel vaker nog laat ze haar kind in de steek.

Tussen alle miserie door kan er gelukkig ook wel eens gelachen worden. De scène waarin Agnes’ moeder Lizzie zit te kaarten en ondertussen met haar vriendinnen beha’s zit te passen, is zo goed geschreven dat je het gevoel krijgt er zelf bij te zijn. Ook de naar aftershave ruikende kots brengt even wat ontspanning in dit tragische boek.

Tot slot praten we nog even over de setting van het boek. Glasgow, ooit een bloeiend, economisch centrum verloedert na  de sluiting van de steenkoolmijnen en het verdwijnen van de scheepswerven. De grauwe buurten, de gigantische vlaktes met grijsbruine modder zetten de ellende van de arbeidersklasse nog eens extra in de verf.

De punten: Geert 8, Ludo 7, Chris 6,5, Ciska 8, Ina 8, Jo 6,5, Christine 7, Reinoud 6,5. Diit resulteert in een gemiddelde van 7,2/10.

'Onder buren' van Juli Zeh

Op zes mei 2022 kwam ons Gezelschap samen bij Jo. Door corona was het al een tijdje geleden dat we op de Eikenberg leeservaringen deelden, op Jo’s terras, een mooie warme avond. Vandaag herinnert weinig nog aan toen, want Eikenberg is ‘herschapen’ tot een cohousing-site, 18 wooneenheden met aansluitend gemeenschappelijke plaatsen, waar we ons nestelden. Niet nadat Jo - terecht fier - ons had rondgeleid.

Als ‘intro’ - een tekst die voor de aanbrenger van betekenis is - las Ludo een hertaling van psalm 42, poëzie van duizenden jaar oud, over het zoeken naar God, naar het transcendente, naar wat we niet kunnen vatten, over op zoek gaan en niet vinden, steeds opnieuw, ‘Ik zal mijn mond niet houden tegen U’. Op zoek gaan, doen we allemaal, ook Dora, de hoofdpersoon van het boek dat vervolgens werd besproken, ‘Onder buren’ van Juli Zeh, een nieuwe ster aan het Duitse literatuurfirmament.  Een boek over de tegenstelling tussen stad en platteland, hier Berlijn met zijn alternatieve jetset die door Dora de rug wordt toegekeerd om zich te vestigen in Bracken, een fictief (straat)dorp op het Brandenburgse platteland, waar Dora’s buurman Gote zijn hoofd over de schutting steekt om zich als ‘de nazi van het dorp’ te presenteren. 

Een verloren dorp blijkt, zonder voorzieningen, met als horizon van de bewoners het programma van het radicaal rechtse AfD.  Maar niets is wat het lijkt, vooroordelen smelten weg, meerlagig is het denken en doen van mensen. Zeh ontwikkelt dit proces doorheen het boek dat, zoveel pakjes sigaretten verder, eindigt met de zelfmoord van Gote, de antigonist in dit verhaal.  

(Zeer) graag gelezen, want goed geschreven, geloofwaardig, dicht op de actualiteit, fijne humor, is de mening van Jo, Christine, Reinoud, Chris en Ina. Ciska, Geert en Ludo gaan daarin mee, maar vinden evenzeer dat de roman zich in het tweede deel ongeloofwaardig ontwikkelt, melig en klef, hier zat meer in. Pingpong heen en weer, zonder veel beweging, en dat levert een score van 78 op.

En meteen maken we ons klaar voor het volgende boek: vier exemplaren wandelen over tafel, alle (auto)biografieën. Wikken, wegen en punten tellen leveren op dat we op onze volgende bijeenkomst bij Ludo op 30 juni meegaan in de onfortuinlijke jeugdjaren van Shuggi Bain, een ‘smerig en grimmig’ boek van Douglas Stuart. Stefan Zweig (De wereld van gisteren), Filips II (Geoffrey Parker) en V.S. Naipaul (De verrassing van de aankomst) terug naar af.

'De gelukzalige jaren van tucht' van Fleur Jaeggy

Deze flinterdunne novelle werd in 1989 geschreven en in 2021 opnieuw uitgegeven op een zeer stijlvolle manier: prachtige geheimzinnige  foto op de kaft, verzorgde bladspiegel, handig formaat. En weer waren de kritieken erg lovend: briljant, magistraal, fenomenaal.  De superlatieven tuimelen van de achterflap. Maar zo dacht ons gezelschap er niet over.

We verplaatsen ons naar een exclusief meisjespensionaat, hoog in de Zwitserse bergen waar de ik verteller beschrijft hoe de beste jaren van haar leven verglijden in een verstikkende regelmaat. De vriendschap met Frédérique verstoort haar innerlijke rust: het meisje is knap, ondoorgrondelijk, intelligent en gevaarlijk aantrekkelijk. Frédérique, de schikgodin, belichaamt de onverschilligheid van de dood, de grilligheid van het lot.

Frédérique, de schikgodin

Er ontspint zich een intense, ook erotische verhouding tot de komst van Micheline de liaison doorbreekt. Micheline is rijk, ijdel, oppervlakkig en vrolijk. Zij eist alle aandacht op en de vriendschap met Frédérique verwatert. Als de poorten van het pensionaat openzwaaien en de meisjes het rijk der vrijheid binnentreden verdwijnt niet alleen de rigide tucht maar ontbreekt ook de gelukzalige, veilige orde.

Micheline  wentelt zich in weelde en schone schijn, terwijl Frédérique verzinkt in melancholie en nihilisme. De ik verteller is getuige van de ondergang en denkt met weemoed terug aan de gelukzalige jaren van tucht.

Dit is een verwarrend en bijwijlen ongemakkelijk boek. De meningen lagen dan ook ver uit mekaar: de 4 voor een verwerpelijk gedrocht staat tegenover de 9 voor een intrigerende leeservaring . In de middenmoot worstelen velen met de paradoxen, de vreemde metaforen en de vaak gekunstelde zinconstructies: een boek waar men moeilijk de hand kan op leggen, dreigend en beklemmend.

Na een levendigediscussie, vol weemoed en huiver, over de paradox van het leven, het ‘ziekelijke Arcadië’,  krijgt  dit boek een score van 6.75 /10.

Jo Libbrecht

 

Corona krijgt het Brugse leesgezelschap niet klein. 

Na een lange periode zonder collectieve leessessies (enkele schaarse zittingen uitgezonderd), waren we op 18 februari nog eens voltallig met 8 aanwezig bij Reinoud voor de bespreking van het boek 'Het huis van de moskee' van Kader Abdolah. Nu Ludo trakteerde voor het afsluiten van zijn succesvolle loopbaan, bedraagt het aantal jong-gepensioneerden in ons leesgezelschap de helft. 

 De avond is ongemak van Marieke Lucas Rijneveld

Na maandenlang wachten, was de hemel weer wat opgehelderd en was de tijd rijp om de leesgroep samen te brengen. En toch: den avond zelve werden de coronamaatregelen opnieuw verstrengd door de regering nadat de vierde golf het land overspoelt. We laten ons niet van ons stuk brengen. Het was verzamelen geblazen bij Christine (of beter gezegd bij Danny, haar partner) waar we gastvrij ontvangen werden. 

Na een opwarmertje van Reinoud over de Poolse schrijfster Alexandra Lun (die 7 talen beheerst en nu in België woont), verklaart Christine haar keuze voor dit boek. Het is ingegeven voor de enigmatische foto van de androgyne schrijfster (schrijver?) en de dubbele voornaam. Ze won ook de Booker prize op jonge leeftijd en haar debuut werd bedolven onder lovende kritieken. Redenen genoeg dus ...

   

Geert bijt de spits af en zet meteen de toon: zijn  hoge verwachtingen werden ruim ingelost (zijn we niet gewoon van hem): poëtisch taalgebruik, mooie metaforen, sterk verhaal, geloofwaardige personages. Het was zo universeel geschreven dat hij de indruk had dat het boek zich lang geleden afspeelde binnen een soort van sekte. Hij verwoordde ook nog de mening van verontschuldigde Ciska die zich hierbij aansloot.

Daarna volgt een stroom aan reacties die in dezelfde lijn liggen maar pas op het einde bij de puntentoekenning betrapten we er onszelf op dat we gelijkaardige meningen hadden wat zelden voorkomt. Meestal zijn er 2 of 3 'kampen', deze keer was iedereen het roerend eens dat we hier met een sterk literair werk te maken hebben, de ene al wat meer dan de andere. Jo was het minst enthousiast maar was toch matig positief. Enkele citaten: 

Ina: Enerzijds sfeervolle schets met toch wel bijzondere gezinsrelaties dat heviger wordt tot op het ongemakkelijke af. Bewonderenswaardig talent die de geest van Jan Wolkers' Terug naar Oestgeest' ademt.

Chris: Verbluffend hoe een kinderwereld raak geschetst wordt hoewel hoe steeds meer versmachtend wordt zodat ik blij was dat het boek ten einde was.

Reinoud: Hoewel een jaar geleden gelezen, had ik geen behoefte op het opnieuw te lezen want het boek is zeer goed blijven hangen, het kroop onder je vel. 

Ludo: Zeer goed opgebouwd en literair zeer sterk en toch met een grote naturel geschreven. Alle details van het boerenleven zijn zeer raak beschreven inclusief de calvinistische context.

Jo: Rijneveld schetst een disfunctioneel gezin op het platteland in een onbehaaglijke spanning dat het ondraaglijk wordt zodat het met een pervers genoegen lijkt geschreven.

Christine: Verwonderlijk hoe uit een kindermond het bedrukte calvinistische boerenleven zo geloofwaardig tot leven komt. Het zwaar afwijkende gedrag van de kinderen in het gezin zijn op het pathologische af zodat het een intense leeservaring geworden is. 

En ja, de recente aflevering 'Elvis blijft altijd bestaan' waar de auteur een memorabel interview gaf, deed de superlatieven alleen maar toenemen: "Ze ademt literatuur met de gave van het woord en blijft toch nederig. Een enorme persoonlijkheid, sereen, eerlijk en authentiek en toch lief en warm tegelijk." Enfin, wat moest leiden tot een hoge gemiddelde score van 77,5 punten. 

Reinoud Van Acker 

'Het verdriet van Spanje' van Christiane Stallaert

Als fervente liefhebber van Spanje werd dit boek voorgesteld door Ina. Gelukkig voor ons hadden wij, door de coronapandemie, meer dan een jaar tijd om dit boek te doorworstelen. We kwamen samen op 13 oktober, ten huize Ina.   Dit was, maar niet voor Jo en Christine , het overheersende gevoel in de groep:  “arbeid om het te lezen",  “inspanning om te volharden tot het einde”, soms moeilijk om te lezen door de vele details en namen,  en volgens Geert was dit boek “het verdriet van Geert” ipv het verdriet van Spanje.

Anderzijds vond men het boek interessant, inzichtgevend in de vorming en fragiele eenheid van Spanje. Toch is het eerder een relaas van de geschiedenis van Spanje, een historisch werk en geen literatuur (volgens Ludo zelfs een cultuur-antropologisch werk en geen echt historisch boek).

Algemeen werd gesteld dat het eerste deel beter leesbaar, helderder en overzichtelijker was met de stelling van de 3 breuklijnen die de vorming van een homogeen Spanje in de weg stonden en nog staan : de religieuze tegenstellingen tussen christenen, joden en moslims (voor 1800),  de ideologische tegenstellingen tussen liberalen en conservatieven (1800-1974, na Franco ) en heden de territoriale (centrum versus de periferie met bv Catalonië en Puigdemont als voorbeeld). Het tweede deel was veel complexer, verviel dikwijls in herhalingen, moeilijker leesbaar door de overvloed aan namen en gebeurtenissen, eigen aan een historisch boek.

Jo vatte het geheel als volgt samen: op Spanje rust een vloek, de Leyenda negra espanola. Spanje was en is hopeloos verdeeld, heeft een gruwelijke geschiedenis van stelselmatige wreedheid en bloedvergieten, van uitsluiting en verdrijving van grote bevolkingsgroepen met terreur en massaslachtingen. Getuige daarvan de reconquista, de verdrijving van de joden en moslims, de bloedige verovering van Zuid-Amerika, de burgeroorlog,  de Baskische opstanden en nu heden vooral de houding tegenover Catalonië.

Spanje blijft een verdeelde staat tot op heden, niet in staat om zijn eigen verleden onder ogen te zien .  Het leeft in een “postwaarheid”-tijdperk waarin emotionele en subjectieve overtuigingen meer invloed  hebben dan objectieve feiten. Zo staat die zwarte legende voor alle feiten in hun geschiedenis die ze in de vergetelheid willen duwen. 

Vaderland, monarchie en kerk: het zijn nog steeds de drie heilige huisjes waaraan niet getornd wordt ..

De  punten : Chris 7, Geert -, Ludo 7, Jo 8,5, Ciska 6,5, Reinoud 8, Christine 8, Ina 8,  dus gemiddeld: 7,6.   

Verslag: Christine     

 

18 september 2021: D-day

 

Na bijna twee jaar schuift het Brugs Leesgezelschap nog eens aan tafel,  'au grand complet', uitzonderlijk zonder boeken, wel voor een goed glas en straks lekker tafelen. De Xaverianen, de plaats van afspraak, was er anderhalf jaar geleden nog niet, maar voor ons was het een gevoel van nooit weggeweest.

Lezen in coronatijd

Ook het Leesgezelschap zit wat op zijn tandvlees. We "smachten" naar een tijd waarin we weer dicht kunnen samenzitten en vertellen en discussiëren over van alles, vooral over boeken uiteraard. Er liggen nu twee boeken op het leestafeltje, Christiane Stallaert, Het verdriet van Spanje, voorgesteld door Ina, en Marieke Lucas Rijneveld, De avond is ongemak, voorgesteld door Christine. En wordt het niet stilaan tijd om een derde boek te lanceren, vraagt Christine. Van zodra alles weer kan, houden we dan een leesgroepmarathon, met alles erop en eraan, vooral ook samen lekker gaan eten. 

Maar voorlopig: lezen, op je eentje. En wie nieuwsgierig is naar de individuele leeservaringen van anderen, één adres: bruggeleest.be

Alles komt goed.

Opnieuw een lijstje

 

Ook Jan Van Herreweghe is met pensioen, de bibliothecaris van Harelbeke, in het wereldje bekend als Jan Bib, niet in het minst om zijn cyclus 'Het menselijk tekort bij een teveel aan papier', waarvan intussen zowat tien deeltjes uit zijn. Als je niet veeleisend bent, is het  aangenaam toeven in deze boeken, een wirwar van anekdotes en namen, zo ook in deeltje negen, 'Dode letters: over de oneindige bibliotheek, ..., ongelezen boeken, onleesbare boeken, ...' uit 2017, uitgeverij 'De Gebeten Hond vzw'.  Hierin lees je uitgebreid over de Bibliotheca Sarrazina die het voorwerp uitmaakt van 'De brief' van Maarten Asscher, één van de vier verhalen die samen de bundel 'Dodeneiland: vier geschiedenissen' vormen, uitgekomen in 1992.

In coronatijden is er wat afgestapt. Voor velen een ontdekking, maar zelden zal wandelen zo in diep in het leven kerven als bij de stappers van Het zoutpad van Raynor Winn, de West Coastal Path  in Engeland die Raynor en haar man Moth dicht bij 'de ware betekenis van het leven' brengen, zo laat de promotietekst ons geloven. 

Altijd al fan geweest van de Talking Heads, maar nu SdL 3599 ons vertelt dat David Byrne een verwoed fietser is, is de adoratie compleet. 'Op de fiets' is de eenvoudige titel van zijn boekje, met gedachten opgetekend tijdens een leven lang fietsen door New York, over kunst, politiek, muziek en ruimtelijke ordening. 

Pat Donné gaat mee, in overdrive, met het enthousiasme van de kunsthistorica Katelijne Van der Stighelen voor de "cursiefjes" van Clarice Lispector, als De ontdekking van de wereld uitgegeven in de reeks Privé-domein (Berg en Dal, Klara, 11 april 2021). 

'De meest bekende onbekende schrijver'. Dat moet Roger Van de Velde (1920-1970) zijn, die in de jaren 1960 onvergetelijke kortverhalen schreef, ook een roman en vooral de literaire aanklacht Recht op antwoord. Over Van de Velde schreef Ellen Van Pelt nu een literaire biografie (Uitgeverij Vrijdag, 2020), over een kort leven waarin literatuur, verslaving en gevangenissen en psychiatrische instellingen met elkaar vervlochten zijn. Sereen geschreven, net zoals het oeuvre van Van de Velde, gemodelleerd naar zijn grote voorbeeld, Willem Elschot. 

In Nederlandistiek van 24 september 2020 bespreekt Marc van Oostendorp vol bewondering het jongste boek van zijn collega, de medioneerlandicus Mike Kestemont, De witte weduwe (Lannoo, 2020). Over een diefstal in een museum, een classica die doceert over museumdiefstallen, en uiteraard linken naar de middeleeuwse literatuur. Het plezier van het verzinnen spat uit dit boek. 

Een stapel boeken op een tafeltje voor hem, een strak gevulde en eindeloos doorlopende boekenkast achter hem, en zelf lezend, een boek in de hand: zo laat Toon Horsten zich fotograferen. Uitgever bij Standaard Uitgeverij heeft hij zo een lijstje klaar: Jan Brokken  In het huis van de dichter (over zijn vriendschap met de pianist Youri Egorov), Robert Seethaler, Een heel leven (over het kleine leven van een boer in een bergdorp), Letters between six sisters (de correspondentie van de zes Midfordzussen, 20ste eeuw), de poëzie van Richard Minne (In den zoeten inval), de essays van George Orwell en (onderschat) Simon Leys, het oeuvre van Amin Maalouf.

De vernieuwde SdL bekoort maar matig, het is ver zoeken naar een doorwrochte recensie, bijna oneerbiedig gaat de nummering door, deze week staat 3578 in de hoofding. Troost brengt een mooi interview met de Ierse, in Edinburgh wonende Maggie O'Farrell, 8 romans op de teller, en een "memoir" zoals dat vandaag heet, Ik ben ik ben ik ben, 2017. De Women's Prize for Fiction bekroonde haar jongste roman Hamnet, over de als kind overleden zoon van William Shakespeare en het verdriet van moeder Anne Hatheway, die bij nader inzien Agnes heette.

In de vier polderdorpen Houtave, Meetkerke, Nieuwmunster en Zuienkerke staan sinds kort kleine bibliotheekjes in open lucht die uitnodigen om boeken te lenen en te ruilen.

Elk landelijk boekhuisje  heeft een peter of een meter.

'De stilte van de witte stad' van Eva Garcia Saenz de Urturi

“Als ook de loge nog komt, leg ik het boek aan de kant!” Zo illustreerde Ludo wat velen van ons dachten: deze thriller voelt al te nadrukkelijk geconstrueerd aan. Voor ons, ten huize Ciska op 4 maart, lag De stilte van de witte stad van de schrijfster met de zwaar aangezette familienaam, Eva Garcia Saenz de Urturi.

 De Baskische schrijfster maakt een ratatouille van naar verluid usual supects zoals een scheutje erotiek, een snuifje esoterie (och ja, de loge incluis), couleur locale in een idyllische setting, dé getraumatiseerde inspecteur, … én voldoende voorspelbaarheid om een groot publiek te behagen. Het boek verhaalt het onderzoek, uiteraard in een wedloop tegen de tijd, naar een rituele seriemoordenaar die de Baskische stad Vitoria teistert. 

Christine en Chris stoorden zich bij momenten aan de slordige taal, ook Ludo vond het slecht geschreven (net als Chris deed het hem denken aan Dan Brown), maar volgens Jo, die het in het Spaans las, moet dit aan de vertaling te wijten zijn. Vitoria zelf lijkt een personage en wordt vanuit elke mogelijke invalshoek omschreven, jammer genoeg zoals de meeste personages te weinig uitgediept. Niettemin, Geert genoot volop van de beschreven setting en Christine kreeg zin om ooit Vitoria te bezoeken. Chris was er eerder en vond het er charmerend, maar Jo kon dit nauwelijks beamen ( “… deze verkapte toeristische gids over een stadje dat niet bepaald uitblinkt in geschiedenis …”). Zowel Jo, Ludo als Chris vonden de eindeloze sliert lokale namedropping (welke straat, welke bar, welke tapas, welk gebouw, …) vermoeiend. 

Vitoria in Spaans Baskenland: de smalle grens tussen literatuur en city-marketing

Er waren ook positieve stemmen. Ina had het heel graag gelezen, vond het een heel leuk en ontspannend boek. Geert is een fan van thrillers, genoot volop van het lezen en kijkt reikhalzend uit naar het tweede deel van de trilogie. Ook al vond Christine het voorspelbaar, commercieel en al te geconstrueerd, ze had genoten van deze perfecte vakantielectuur. Ook zij zag er een geschikt scenario in voor een film of een serie. Reinold las het door tijdsgebrek nog niet uit, maar keek uit om verder te gaan. Hij genoot onder andere van de beschreven setting, de erin verweven historische elementen, de personages (“ … soms allemaal wel vrij ver gezocht, maar tja, ’t is een thriller.”).  

Wat Geert de vraag deed opwerpen: “Kijken wij wat neer op het genre van de thriller?”, en: “Wat wordt er bedoeld met literaire thriller?” Chris nam als voorbeeld ‘De Naam van de Roos’ van Umberto Eco. Maar ook ons vorige boek, ‘Zeg Niets’, over de Noord-Ierse kwestie, schoot ons meteen voor de geest. Allen waren we het wel eens over het sterke einde van ‘De Stilte van de Witte Stad’. Als in een roetsjbaan komen alle stukjes mooi samen, de afwikkeling is meeslepend en verschafte ons het nodige ‘leesplezier’ zoals onze voorzitter Geert het zou verwoorden. 

Misschien daarom dat de eindbeoordeling van deze thriller, voor velen tijdens de bespreking nochtans gewogen en te licht bevonden, al bij al positief uitviel. We gaven een gemiddelde score van 6,9. Individueel: 8,5 (Ina), 8 (Geert), 7 (Christine), 6,5 (Cisca, Reinoud en Chris) en 6 (Ludo en Jo).

Verslag: Chris

Lijstjes

• Wat bomen ons vertellen: een geschiedenis van de wereld in jaarringen (Lannoo, 2019) is een fascinerend boek van Valerie Trouet uit Leuven, een dendroklimatoloog werkzaam in de VS, een topwetenschapper. Vanuit haar vakexpertise benadert ze moeilijk te verklaren fenomenen uit de wereldgeschiedenis, geen wilde verhalen, wel echte wetenschap.
• Naar aanleiding van de literaire biografie van Paul De Wispelaere door Andreas Van Rompaey  De Wispelaeres 'Het verkoolde alfabet: dagboek 1990-1991' (Privé-domein, 179) gelezen, zijn beste werk, gelaagd, fascinerende literatuur. En van daar naar Benno Barnard, Uitgesteld paradijs, 1987 (Prive-domein, 132 ). 
• 'Hoe lang moet je naar een Bruegel kijken om je vader te zien?'. Wat is dat nu voor een rare vraag. Het is wel de vraag waarmee Peter Jacobs zijn bespreking opent van Toby Ferris' boek Short life in a strange world. Een non-fictieboek met een vreemd obsessief project van de auteur als rode draad: het in situ bekijken van de 42 overgeleverde werken van Pieter Bruegel  de Oude, wereldwijd. Dit resulteert in een vreemd boek, chaotisch, maar 'prachtig geschreven en geïllustreerd' (SdL 3556). 
• Met enige overdrijving: je kan geen aflevering van TLS ter hand nemen, of er wordt een boek van of over William Shakespeare besproken. Op 17 april 2020 was het goed prijs: Shakespeare vormde het thema, met een handvol nieuwe studies en edities. Het kleine subgenre van boeken waarbij een kleine notitie in een verwaarloosd archief een hele wereld openbaart, heeft zo zijn eigen liefhebbers. Shakespeare's first reader: the paper trails of Richard Stonley van Jason Scott-Warren is een boek voor deze zonderlingen. In zijn rekeningboek noteerde de financiële ambtenaar Richard Stonley de aankoop van een exemplaar van het eerste gedrukte boek van Shakespeare, Venus en Adonis, 1593. En hop, we zijn vertrokken voor een 300 bladzijden adembenemend avontuur in het laat-zestiende-eeuwse Londen.
• Twee boeken die zowaar tegen de stroom in bewegen, Laat het schreeuwen, laat het branden van Leslie Jamison, met de mooie walvismetafoor, over even aanraken, empathie en roepen in de leegte, en Weerverwachting van Jenny Offill, die in een breed interview (SdL 3547) een lans breekt voor bibliotheken, 'een van de weinige plekken van generositeit die er nog zijn'. Vijf sterren is voor weinigen weggelegd, wel voor Jakub Malecki met Roest, het leven zoals het is op het Poolse platteland, en - jawel, Polen - de last van het verleden (SdL, 3548).
• Gaston Durnez, einde vorig jaar overleden (22 november 2019), was een bewonderaar van die andere journalist én schrijver, Gilbert Keith Chesterton (1874-1936), de geestelijke vader van Father Brown, over wie hij in 2006 De lach van Chesterton schreef. Werk dat ook vandaag nog kan bekoren, zegt Els.
• Het werk van de Britse schrijver John Berger staat niet in de schijnwerpers, heeft daar nooit gestaan. Toen hij in 2017 overleed was er nog even aandacht voor de man die het onzichtbare zichtbaar wou maken, boeken geïnspireerd door zijn verblijf in het Franse Alpendorp Quincy. Een veelzijdig oeuvre, met de trilogie De vrucht van hun arbeid (nieuwe Nederlandse editie, Schokland, 2016) als zijn hoofdwerk, over het dorp en de agrarische wereld die desintegreren. Geen toeval dat Berger goed bevriend was met Henri Cartier-Bresson (+ 2004), de fotograaf  met evenzeer een oog voor het schijnbaar onzichtbare. Met dank aan Toon Horsten, en zijn stukje in DS 4 januari 2017.