'Oroppa' door Safae el Khannoussi

Op vrijdagavond 19 september 2025 kwamen we samen bij Chris om ‘prijsbeest’ Oroppa te bespreken. Ina mocht de inleiding verzorgen en deed dat graag met een ander beest: Reynaert De Vos! Het fragment waarin kater Tybaart zich op weg begeeft om Reynaert op te halen en naar de koning te brengen, komt uit de ‘nieuwe’ Reynaert van Tom Lanoye. Met veel zwier geschreven en naar haar mening een absolute aanrader.

Over ‘Oroppa’ zijn de meningen niet zo positief. Velen hadden moeite met de versnipperde verhaallijnen, de complexe vertelstructuur, de omvang van het boek. Chris en Christine getuigen dat een tweede lectuur (en vooral als je systematisch door leest) wel wat meer duidelijkheid brengt. Chris prijst het gedeelte over de beul en ook de realistische beschrijving van verslaving, uitzichtloosheid en verbrokkeling. Christine vindt Safae een echte vertelster, maar heeft moeite met de ‘hak op de tak’.

Reinoud vond het een heftig boek (dictatuur van koning Hassan II), fascinerend maar niet echt meeslepend. Ciska (en dit moet een historisch moment zijn) las het boek niet uit. Ze vond het te omfloerst en miste vaak dialogen. Ook Jo had moeite met het verhaal dat hij vermoeiend noemt, arm aan ontwikkelingen en veel te lang. Hij stelde zich net als zowat iedereen vragen bij het gedeelte ‘Angstcahiers’. Staan deze op zichzelf, vormen ze een apotheose, zijn ze de vrucht van contact met een therapeut? Geert vond ‘Oroppa’ intellectualistisch en vaak onbegrijpelijk.

Ludo las het boek graag, hij is niet razend enthousiast maar las het met plezier. Hij bewonderde de mooie, zintuiglijke taal en de mooie beschrijvingen (bv van de zeven slapers). Hij zag ook een rake schets van de Arabische wereld in Europa, de schaamte en angst die migranten bij ‘ons’ soms ervaren. Ina was gematigd positief: ze houdt van ‘verhalen in verhalen’ zoals ‘Oroppa’ die biedt en laat zich er graag door meeslepen. De start van de ‘Angstcahiers’ vond ze verwarrend, daarna raakten ze haar wel. Het boek bracht ook herinneringen boven aan Belleville in Parijs (goed beschreven) en een reis naar Marokko in 1999 tijdens dewelke Hassan II overleed.

Er ontspon zich een levendig gesprek over de onbekendheid van de Arabische wereld, de positie van migranten, hun soms bijzondere taal en de invloed daarvan op de ‘onze’. Ook over het ‘waarom’ van de prijzenregen over ‘Oroppa’, die niet voor iedereen vanzelfsprekend is, werd een boompje opgezet.

Onze scores: Christine 6,5, Reinoud 7, Ciska 5, Ludo 8, Jo 6, Geert 5,5, Chris 7, Ina 7,5. Gemiddeld 6,5. Tijdens onze volgende bijeenkomst op 28 november bij Ina bespreken we ‘Birk’ van Jaap Robben. 

'North Woords' van Daniël Mason

Op 20 juni 2025 kwamen we samen bij Ciska in haar jachthuisje, te vinden in de oostelijke gebieden van Sint-Massachussets (geen spoor van die gerooide appelbomen). Voor het laatst, want ze bracht de blijde tijding van een nieuw huis, vlakbij, om de lezers met een beperkte oriëntatie niet al te veel te bruuskeren. We kijken er naar uit. Het was te warm om buiten te zitten, binnen onvoldoende koud  om af te koelen, maar we sloegen er ons dapper door. We bleven naar gewoonte niet hangen tot diep in de nacht, de dag erop volgde al de ochtendsessie met Ludo te Loppem waar we het kasteel én het archief zouden bezoeken.

Chris mocht inleiden en dat deed hij tweeërlei. Hij liet zich hierbij vooreerst inspireren door de tentoonstelling ‘Panamarenko’s ZOO aan ZEE’ die hij die namiddag bezocht had. Het toepasselijke gedicht ‘Altijd’ van Luuk Gruwez had er hem getroffen ...

Er zijn heel tedere machines nodig

Om op een mooie dag naar nergens te vliegen.

Propellers, buizen, bouten zijn er nodig,

Het vallend blad van een plataan,

Misschien het oorsmeer van een kind

 

En veel van het onmogelijke mooiste.

Er moet, heel opgewekt, een witte merel zingen,

Een voorjaarsochtend in een schrikkeljaar.

Dit alles is beslist vereist

Voor wie naar nergens wenst te vliegen.

 

Want nergens is een plek met pech

En als niet alles fout kan gaan,

Dan is er niets dat lukken zal.

De tederste machines zijn er nodig

Om op een mooie dag te vliegen.

 

Voorts las hij het openingsfragment uit ‘Het onvergetelijke jaar van Tomoko’, een roman van de Japanse Yoko Ogawa. Chris had tijdens zijn Camino ‘De Geheugenpolitie’ gelezen, eveneens een prachtige roman. Yoko Ogawa vertelt op weinig spectaculaire wijze, in een heldere taal, verhalen waarin je rustig thuis kunt komen. Hoe verontrustend bijvoorbeeld ‘De Geheugenpolitie’ ook is, gewone mensen leiden er dapper en kabbelend hun leven.

Maar we waren samen gekomen om ons te buigen over ‘North Woods’ van Daniel Mason. De roman uit 2023 werd genomineerd voor de Pulitzerprijs. Deze verhalenmozaïek schetst de verscheidene bewoners van een afgelegen blokhut doorheen de geschiedenis. De blokhut wordt een huis en is tegelijk met zijn overweldigende omringende natuur een hoofdpersonage in een lappendeken van gebeurtenissen. 

Tijdens de eerste ronde volgde ook bij ons de loftrompet op de complex gecomponeerd roman die talloze thema’s aanraakt. Ludo (6,5) toonde desondanks enige reserve in zijn eindoordeel, liep op de duur wat verloren in de oneindig vermengde thema’s, de voortdurende kruisverwijzingen. In onderdelen best genietbaar – citeerde Ovidius: “Alles verandert, maar niks gaat verloren.” - , blij dat hij het gelezen had, maar Ludo zou het niemand aanbevelen. Chris (4) was niet blij dat hij het gelezen had, had zich door de voortdurende aanzetten die nooit een vervolg leken te kennen, nooit betrokken gevoeld op de personages, of op het verhaal. Zelfs de voortdurende natuurbeschrijvingen hadden hem danig verveeld, en dat voor een natuurliefhebber. Te vaak had hij bij het lezen moeite met het nadrukkelijk geconstrueerde en tevens wat het gevoel bij de auteur van: “Zie eens wat ik allemaal kan.” Geert (7) vond tijdens een eerste leesperiode het eerste deel schitterend, maar geraakte later ondanks de vele mooie verhalen nog moeilijk in het boek. De natuurbeschrijvingen hadden hem oeverloos geleken, en er waren nogal wat stukken die hem niet konden boeien. 

Onze 5 overige leesgenoten waren zondermeer in de wolken met deze roman, superlatieven struikelden over mekaar heen. Reinoud (8) was meegesleept door het verhaal, vond het prachtig hoe gans die Amerikaanse geschiedenis was verwerkt in het boek. De opbouw naar het einde toe, abstract en metafysisch (een vleugje Márquez), vond hij zeer goed. Hij zou het iedereen aanraden. Jo (8) leek getroffen door die verpletterende aanwezigheid van de natuur die ziet hoe de mens zich onmogelijk maakt, de menselijke overmoed. Het onvermogen van de mens om gelukkig te worden komt in deze roman sterk naar voor. De symboliek van de appel vond hij zo mooi, die jaloezie ook tussen die twee dochters van de appelteler. Jo had ook nog twee kritische bedenkingen: zeker 150 pagina’s te lang, en hij onderschreef het eerder aangehaalde gevoel van Ludo en Chris: “Kijk eens wat ik allemaal kan.” Ina (8) moest er eerst even inkomen (“Oei, die stijl …”), ze was ook niet altijd helemaal mee, maar door te huppelen van verhaal naar verhaal (leuk met mekaar verweven) had ze erg genoten. Ze dacht vaak aan impressionisme: één huis waar alles gebeurt. De roman omschrijft een soort Amerika waar ze naar verlangt om ooit te zien. Christine (8,5) had het heel graag gelezen, vindt het een fantastisch boek. Die blokhut als centraal gegeven, die Amerikaanse geschiedenis die in gans het verhaal verweven is. En hoe die voortdurende evolutie in de natuur gelijkloopt met de voortdurende evolutie van de mens. Het magische element had haar erg bevallen. Ook Christine had een boontje voor het verhaal van die twee zusters, hoe de ene leeft met haar hersens, de andere met haar hart. Het stuk over de waarzegster, hilarisch. Ook gastvrouw Ciska (8,5) wees ons op de humor in ‘North Woods’, een absurd grappig boek. Ze vond het een heerlijke roman, al die beschrijvingen van de natuur, fantastisch. Zelfs die uitvoerige beschrijving van de paringsdans van de tor had Ciska blijkbaar naar hogere sferen gebracht, zo leek het toch. De roman zit vol mooie figuren, met veel zin voor detail omschreven. De kleinmenselijke kantjes zijn mooi verwerkt. Het boek vertelt ook – zonder extreem zwaar te zijn – over wat is tussen hemel en aarde, over de tussenwereld. Wat zijn wij soms extreem rationeel. Ook haar had het verhaal van de twee zussen haar midscheeps getroffen

.Vervolgens verdiepten we ons in de tweede ronde – die zich traditioneel reeds had gewrongen doorheen de eerste ronde – in tal van thema’s die het boek aanraakte, discussies volgden, met aanleunende en tegenduwende meningen die mekaar opstuwden (die tussenwereld is volop gevoed). Is er naast de realiteit een andere realiteit? In tegenstelling tot sommigen had Ludo dit thema niet gevoeld in de roman, ook al is hij daar enigszins gevoelig voor. Zo geraakten we ook de stijl van het boek van, het al of niet magisch-realisme. De meesten van ons vonden die tussenliggende afbeeldingen erg geslaagd, net als de gedichten en de liedteksten die het geheel opvrolijkten (of Chris deden geeuwen). Ina introduceerde enkelen van ons in het ‘True Crime’-universum, en er werd ook nog gelachen bij het schuivende zebra-tapijtje tijdens de vrijscène van de waarzegster. Zo schoven de punten naar een gemiddelde van 7,3 en beslisten we om de volgende keer ‘Oroppa’ van Safae el Khannoussi te lezen.

'Schoon' van Alia Trabucco Zerán

Vrijdag 17 januari 2025: het leesgezelschap schuift rond de tafel 'op de Eikenberg', bij Jo. Er valt wel wat te bespreken, uiteraard ons publieksevent in de hoofdbibliotheek Biekorf, gepland zaterdagochtend, 7 februari. We zullen er leestips delen met belangstellenden; in overleg stellen onze leesgroepleden hun korfje van drie boeken samen. Een jubileum vraagt om, aansluitend,  samen te tafelen, en wat zijn we het weer roerend eens, de keuze valt op 'Le chef et moi'. Tijd voor het echte werk. 

Het komt Ludo toe de avond van een introtekst te voorzien, en het worden er drie, weliswaar kort, te beginnen met de ergerlijke autoadvertenties waarbij zelfs in kwaliteitskranten heel hard wordt geappeleerd op de 'joy' van flitsende auto's, en de nood aan een vergrootglas om op dezelfde paginagrote advertenties de (wettelijk verplichte) verwijzingen naar milieu en veiligheid te kunnen lezen. Zonder verder verband twee korte tekstjes die hem de voorbije maanden waren opgevallen: een 'romantische' tekst in de intro van Patrick Joyces 'Boerencultuur: hoe het platteland uit onze herinnering

verdwijnt' (Amsterdam, 2024) en de troostende woorden van Ovidius die net in zijn 'Metamorfosen'  stelt dat alles wisselt, niets teloor gaat. Met andere woorden: 'niets is voor niets'. Het gaat om een passage die Marietje d'Hane-Scheltema (°1932), die haar leven lang met Ovidius aan de slag is, als intro plaatste in haar boek(je) 'Alles altijd anders: over Ovidius' (Amsterdam, 2013).

Het uur was al ver gevorderd als de hoofdmoot op tafel komt, met name  'Schoon' van de jonge Chileense auteur Alia Trabucco Zéran' een boek voorgesteld door Jo.  Estela, een Chileense vrouw treedt als huishoudster in dienst bij een hardwerkend, succesvol koppel met een kindje. Het boek is opgevat als een monoloog van Estela, waarin ze breedvoerig duiding brengt bij wat zich finaal dramatisch zal voltrekken, de dood van het kind. Het kil samenleven in een vervreemdende omgeving wordt op deze manier geënsceneerd. De vraag die de lectuur voortdrijft is dan - Jo verwijst hierbij naar Alfred Hitchcock - niet wat er zal gebeuren, maar wel wanneer.  

Iedereen heeft het boek met dezelfde ogen gelezen, geraakt door de maatschappelijke omgeving, en het 'niet gezien worden' en de 'dissociatie' van de hoofdpersoon. De gedetailleerde monoloog doet filmisch aan - Reinoud verwijst naar een Oscarwinnende Mexicaanse film (Carozon?) en Ina naar een Braziliaanse film over dit thema - maar draagt anderzijds niet bij de tot de geloofwaardigheid van de hoofdpersoon. Is hier teveel de hand van een academisch opgeleide ficitieschrijver te zien?  Jo wijst op de uitstekende Nederlandse vertaling, en geeft aan hoe zorgvuldig vertalen de problematiek van het boek scherper kan stellen. Hij vraagt aandacht voor de rol van de hond in het verhaal, als hellehond, de hond van de wraak. Ina en Jo duiden ook de maatschappelijke achtergrond met in Chili een arrogante, neo-liberale klasse:  'De gladheid van dit koppel ken ik wel'. Iedereen kan zich wel vinden in de slotbedenking van Ciska: 'Estella zat een beetje in mijn hart'. Waarna het tijd was voor de punten, die varieerden van '6' tot '9', gemiddeled 7,2.

Op naar het volgende boek, dat wordt dan het vierde van het nieuwe honderdtal. Ludo stelde vier boeken voor met - het een al meer uitgesproken dan het andere - een Bruggelink, waarbij, misschien toch wat verrassend, gekozen werd voor Paul de Wispelaeres dagboek 1990-1991 onder de mooie titel 'Het verkoolde alfabet'. Te bespreken op 28 maart. 

Achterom kijken

De aftrap werd gegeven na de grote vakantie 2006. Zovele maanden en jaren verder kunnen we terugblikken op een mooi parcours. De details laten we achterwege, waar het over gaat zijn de boeken. Hier volgen ze, voorzien van de onvermijdelijke groepskwotering.

1. Chris De Stoop, De bres (2000); 2006 - Ludo (76,6 )
2. Arnon Grünberg, Tirza (2006); 2007 - Ciska (75,0)
3. Mario Vargas Llosa, Het feest van de bok (2000); 2007 - Chris (66,0)
4. Mustafa Kör, De lammeren (2007); 2007 - Ina (73,0)
5. Dan Brown, Het Bernini mysterie (2003); 2007 - Reinoud (45,7)
6. Khaled Hosseini, De vliegeraar (2003); 2007 - Cecile (79,3)
7. Meg Rosoff, Het toevallige leven van Justin Case (2006); 2007 - Geert (50,0)
8. José Saramago, Memoriaal van het klooster (1982); 2008 - Ludo (63,5)
9. Arthur Japin, De overgave (2007); 2008 - Ciska (65,0)
10. Anne Provoost, De roos en het zwijn (1997); 2008 - Chris (79,0)
11. Jan Wolkers, Terug naar Oegstgeest (1965); 2008 - Ina (70,7)
12. Amélie Nothomb, De verloofde van Sado (2007); 2008 - Reinoud (69,0)
13. Hanif Kureishi, Dit moet je weten (2008); 2008- Cecile (70,8)
14. Willem Frederik Hermans, De donkere kamer van Damocles (1958); 2008 - Ludo (72,5)
15. Isabel Allende, Fortuna's dochter (1999); 2008 - Ciska (71, 6)
16. Marjane Satrapi, Persepolis (2005); 2009 - Ina (68,5)
17. David Grossman, De stem van Tamar (2000); 2009 - Chris (66,4)
18. Herman Koch, Het diner (2009); 2009 - Geert (59,?)
19. Ryszard Kapuscinski, Ebbenhout: Afrikaanse ontmoetingen (1998/2000); 2009 - Reinoud (84,2)
20. Iain Pears, Het goud van de waarheid (1997); 2009 - Cécile (73,6)
21. Margaret Atwood, Alias Grace (1996/1996-2009);2009 - Ludo (74,3)
22. Emily Brontë, Wuthering heights (1847);2010 - Ciska (62,? )
23. Jhumpa Lahiri, Vreemd land (2008);2010 - Chris (77,?)
24. Marina Lewycka, Een korte geschiedenis van de tractor in Oekraïne (2005);2010- Ina (72,? )
25. Philippe Claudel, Het verslag van Brodeck (2008);2010 - Reinoud (80,0 )
26. Haruki Murakami, Norwegian wood (1987/2007);2010 - Geert (75,8 )
27. Tom Lanoye, Sprakeloos (2009);2010 - Ludo ( 81,5)
28. Nicole Krauss, De geschiedenis van de liefde (2005/2010);2011 - Ciska (73,? )
29. David Van Reybroeck, Congo, een geschiedenis (2010);2011 - Chris (77,?)
30. Harper Lee, Spaar de spotvogel (1960/2010);2011 - Ina (75,0)
31. Erwin Mortier, Godenslaap (2008); 2011 - Reinoud (57, )
32. S.J. Watson, Voor ik ga slapen (2011); 2011- Christine (67)
33. Robert Vuijsje, Alleen maar nette mensen (2008); 2011 - Geert (67,9 )
34. Mario Vargas Llosa, De droom van de Ier (2010:2011); 2012 - Ludo ( 76)
35. Lars Saabye Christensen, De halfbroer (2005); 2012 - Ciska (77,5 )
36. Louis-Paul Boon, Mijn kleine oorlog (1946); 2012- Chris (64 )
37. Xavier Marias, De verliefden (2011;2012); 2012 - Ina (64)
38. Sandor Marai, Gloed ( ), 2012- Christine (81, )
39. Stefaan Brijs, De engelenmaker (2005), 2012 - Reinoud (85,0 )
40. Julian Barnes, Alsof het voorbij is (2011;2012); 2013 - Geert (72,1 )
41. Winfried Georg Sebald, De ringen van Saturnus (1995, 2007); 2013 - Ludo (55)
42. Annie Proulx, De laatste troef (2002, 2002); 2013 - Ciska (65,7 )
43. Griet Op de Beeck, Vele hemels boven de zevende (2013); 2013 - Chris (70,71)
44. Jesús Carrasco, De vlucht (2013) 2013 - Ina (79,28)
45. Jonas Jonasson, De honderdjarige man die uit het raam klom en verdween (2011) 2014 - Christine (65)
46. Stefan Hertmans, Oorlog en terpentijn (2013) 2014 - Reinoud (81)
47. Sonali Deraniyagala, Vloedgolf (2013) 2014 - Geert (55,00)
48. Dave Eggers, De cirkel (2013/2013) 2014 - Jo (72,00 )
49. Robert Harris, De officier (2014/2014) 2014 - Ludo (77,14 )
50. Donna Tartt, De verborgen geschiedenis (1992/1992 ) 2014 - Ciska (76,88 ) 
51. Paolo Giordano, Het zwart en het zilver (2014) 2014 - Chris (60,71 )
52. Seppe van Groeningen, Aards paradijs (2014) 2015 - Ina (60,63 )
53. Amin Malouf, De ontheemden (2012|2013) 2015 - Christine (64,00 )
54. Ilja Leonard Pfeijffer, La superba (2014) 2015 - Reinoud (81)
55. Inge Schilperoord, Muidhond (2015) 2015 - Geert (74, )
56. P.F. Thomése, De onderwaterzwemmer (2015) 2015 - Jo (71,9)
57. Alice Munro, Te veel geluk (2009|2013) 2016 - Ludo (73)
58. Fiston Mwanza Mujila, Tram 83 (2013|2015) 2016 - Ina (57)
59. Patrick Modiano, De straat van de donkere winkels (1978|2014) 2016 -  Chris (60)
60. Michel Houellebecq, Onderworpen ( 2015|2015) 2016 - Christine (75)
61. Elif Shafak, De stad aan de rand van de wereld (2014|2015) 2016 - Reinoud (71)
62. Martha Batalha, Het verborgen leven van Euridice Gusmao (2016|2016) 2016 - Geert (64 )
63. Jeroen Olyslaegers, Wil (2016) 2017 - Jo (81) 
64. Matthias M.R. Declercq, De val (2016|2017) - Ludo (66 ) 
65. Chimanda Ngozi Adichie, Amerikanah  (2013|2013) 2017 - Ciska (73)
66. F. Scott Fitzgerald, Teder is de nacht (1934| o.a 2014) 2017 - Chris (56)
67. Lewis Carroll, Alice in Wonderland (1865|2014 (meerdere vertalingen)) 2017 - Ina (60)
68. Alfred Birney, De tolk van Java (2017) 2018. - Christine (68)
69. Maja Wolny, Zwarte bladeren (2017) 2018 - Reinoud (74)
70. Erika Fatland, Sovjetistan: een reis door Turkmenistan ... ( ) 2018 - Geert (79)
71. Koen Peeters De mensengenezer (2017) 2018 - Jo (73,1)
72. Paul Auster, De New York-trilogie (Broze stad - Schimmen - De gesloten kamer) (1985-86|1988-89) 2018 - Ludo (77)
73. Min Jin Lee, Pachinko (2017|2018) 2018. - Ciska (70)
74. Jonathan Safran Foer, Dieren eten (2009|2009) 2019 - Chris (67)
75. Soseki Natsume, Kokoro: de wegen van het hart (1914|2014 ) 2019 - Ina (71)
76. Bart Moeyaert, Tegenwoordig heet iedereen sorry (2019) 2019 - Christine (66)
77. Elena Ferrante, De geniale vriendin (2012|201?) 2019 -  Reinoud ( 62,5) 
78. Paulo Coelho, Veronika besluit te sterven (1998|1999) 2019 - Geert (61,25 )
79. Adeline Dieudonné, Het echte leven (2018| ) 2019 - Jo (79)
80. Patrick Radden Keefe, Zeg niets: moord en verraad in Noord-Ierland (2018) 2020- Ludo (82,5)
81. Eva Garcia Saenz de Urturi, De stilte van de witte stad (2016|2019) 2020 - Ciska (69)
82. Hanya Yanagihara, Een klein leven (2015|2016) 2020 - Chris (68)
83. Christiane Stallaert, Het verdriet van Spanje: een natie op zoek naar zichzelf (2020) 2021 - Ina (76)
84. Marieke Lucas Rijneveld, De avond is ongemak (2018  ) 2021 - Christine (77,8)
85. Fleur Jaeggy, De gelukzalige jaren van tucht ( ) 2021 - Geert (67)
86. Kader Abdollhah, Het huis van de moskee (2005) 2022- Chris (82,7 )
87. Juli Zeh, Onder buren (2021|2021) 2022 - Jo (78)
88. Douglas Stuart, Shuggie Bain (2020|2021) 2022 - Ludo (72,2)
89. Alicja Gescinska, Een soort van liefde (2021) 2022 - Ciska (77,85)
90. Matthias M.R. Declercq, De ontdekking van Urk (2020) 2022 - Chris (68)
91. Tommy Wieringa, Dit zijn de namen (2012) 2022 - Ina (73,1 )
92. Amos Oz, Judas (2016) 2023 - Christine ( 81)
93. Ilja Pfeijffer, Grand Hotel Europa (2018) 2023 - Reinoud (83)
94. Lorena Salazar Masso, De rivier is een wond vol vissen (2021|2022) 2023 - Geert (72)
95. Rebecca Solnit, Wanderlust: een filosofische geschiedenis van het wandelen (2001|2019) 2023 - Jo (60,0)
96. Gaea Schoeters, Trofee (2020) 2023 - Ludo (85)
97. Nino Haratischwili, Het schaarse licht (2022|2022) 2023 - Ciska (70)
98. Philippe Claudel, Schemering (2023|2023) 2024 - Chris (85)
99. Merethe Lindstrom, Dagen in de geschiedenis van stilte (2021|201) - Ina (78)
100. Janny Erpenbeck, Kairos (2021) 2024- Christine (58)
101. Gabriel Maria Marquez, Honderd jaar eenzaamheid (1967|1972) 2024 - Reinoud (82)
102. Edouard Louis, Veranderen: methode (2021|2022) 2024 - Geert (70)
103. Alia Trabucco Zerán, Schoon (2022|2024) 2025 - Jo (72) 
104. Paul de Wispelaere, Het verkoolde alfabet (1992) 2025 - Ludo ( )
105. Daniël Mason, North Woods (2024) 2025 - Ciska (73)
106. Safae el Khannoussi, Oroppa (2024) - Chris (65) 
107. Jaap Robben, Birk (2014) - Ina ( )

'Honderd jaar eenzaamheid' van Gabriël Garcia Marquez

 Als leesgroep hebben we dit boek gezamenlijk gekozen uit een reeks titels met het woord of cijfer ‘honderd’, verwijzend naar het honderdste boek van de leesgroep. We komen samen bij Reinoud in Sijnt-Michiels, 27 september 2024.

Als notulist brengt Geert bij wijze inleiding een jeugdherinnering uit zijn studententijd mee, een liedje van Boudewijn De Groot: Ik ben ik, met een vers dat hem altijd bij gebleven is: “Ik ben ik, jij bent jij, één van ons is vrij, gelukkig viel het lot op mij”. 

Geert start met een bekentenis: hij heeft het boek niet uitgelezen maar slechts een 80-tal bladzijden gelezen van de 460. Vertrokken op reis bleek dat hij het boek vergeten was mee te nemen en daarna waren maar een paar weken meer tot de leesgroep. Dan bleek dat drie andere leesgroepleden ook het boek niet uitgelezen hadden. Sommigen hebben zich mispakt aan de dikte van het boek, anderen aan de soms ongebruikelijke stijl.

Andere uiterste is Jo die deze Latijns-Amerikaanse klassieker al voor de derde keer gelezen heeft en deze keer in het Spaans op een oude uitgave van het boek: Cien años de soledad. Blijkbaar is de eerste editie uit 1967 uitgegeven in Argentinië om geen problemen te krijgen met de verdoken kritiek op Colombia. Het is het startboek van een stroom aan Latijns-Amerikaanse literatuur (Fuentes, Vargas Llosa, Allende, …) die pas vanaf de jaren 1980 doorgebroken is in Westerse landen toen Marque in 1982 de Nobelprijs won. Een waardige klassieker voor ons post-jubileumboek.

Jo heeft het boek zelfs de eerste keer gelezen tijdens zijn verblijf in Latijns-Amerika en het heeft hem van bij de aanvang gegrepen. Zoveel jaren later heeft het niets van zijn kracht en waarde verloren. Voor die tijd een super origineel boek maar eigenlijk is het een streekverhaal van een klein stadje in Columbia, Macondo dat geëvolueerd is naar een wereldverhaal. Een originele familiekroniek ook waar de mannen zich amuseren en de vrouwen alles recht houden. Tegelijk is het een onderhuidse kritiek op de plaatselijke potentaten die typisch is voor Latijns-Amerika tot op de dag van vandaag. Alles herhaalt zich, de geschiedenis is circulair.

Treffend is dan ook dat Marquez zelf verklaarde dat het etiket van ‘magisch-realisme’ dat zo typerend zou zijn voor de Latijns-Amerikaanse literatuur, de lading niet dekt. Want volgens hem is het een reële weergave van de situatie, de maatschappij en de verhalen in dat werelddeel, niets magisch maar bittere realiteit. Het brengt Jo tot deze mooie uitspraak: “Fictie is de manier om het onzegbare te vertellen”.

De andere leesgenoten vertolken een gelijkaardige leeservaring: een bijzonder sfeer waarin je meegezogen wordt en later een bron van inspiratie voor vele Vlaamse schrijvers zoals Daisne, Lampo en Van Den Broeck (Ludo); een virtuoze schrijver en dat lang voor het computertijdperk (Ciska); een magistraal en geniaal meesterwerk met een sterke constructie en toch ook veel humor (Chris), fascinerende en hilarische personages zoals Melquiades die toch het karikaturale overstijgen (Reinoud), een beeld van een maatschappij zoals in de schilderijen van Jeroen Bosch met de mens in al zijn gebreken (Christine); zeer fantasierijk maar toch geloofwaardig in een op het eerste zicht chaotische wereld (Ina).

In de titel weerklinkt dezelfde bijzonder sfeer van het boek die helemaal op het einde zijn verklaring krijgt: uiteindelijk zijn de zes generaties van de familie Buendia een eeuw lang eenzaam en zijn het allemaal tragische figuren.

Dan is er nog een mooie epiloog van Chris die deze klassieker waardig is. Een onderzoeker-journalist heeft in de jaren 1950 de plaats Macondo opgezocht en uiteindelijk teruggevonden in het Latijns-Amerikaanse oerwoud bijna verlaten en volledig verwaarloosd. De plaats heeft dus echt bestaan en is zeker niet enkel en alleen ontsproten aan de fantasie van Marquez…..

Voor de quotering was er uitzonderlijk unanimiteit over het meesterlijk niveau van deze klassieker zodat de gemiddelde score landde op 82. 

'Dagen in de geschiedenis van stilte' van Merethe Lindstrom

Te gast bij Ina op 22 mei 2024 opende Christine met enkele fragmenten uit een tekst van Maryanne Wolf uit de reeks “Zieners”, verschenen in De Standaard van einde vorig jaar.  Hierin houdt ze een pleidooi voor “deep reading”, een boek traag, geconcentreerd en bedachtzaam lezen. Dit zou het inlevingsvermogen, het onderscheiden van diverse standpunten en de algemene menselijkheid bevorderen. Dit in tegenstelling tot lezen op een scherm, waarbij is vastgesteld dat de tijd doorgebracht op één blad slechts enkele seconden bedraagt, er snel doorgeklikt wordt en de vereiste tijd ontbreekt om zich in te leven in een situatie of persoon. Ze ziet hierin een gevaar  voor de toekomst en voor onze jeugd omdat het empathisch vermogen zou kunnen verminderen. Pessimistisch is ze niet, zolang we ons hiervan maar bewust zijn en “vertragen” op het scherm. 

Dit brengt ons naadloos naar het te bespreken boek. Een boek dat het bij uitstek verdient om aan “deep reading” te doen, het moet traag, bedachtzaam gelezen worden om het tot zijn volle recht te laten komen, en een tweede lezing maakt het nog beter.

Het is op zijn minst gezegd een merkwaardig boek: minimalistisch, uitgepuurd, sober en toch zeer sterk gecomponeerd. Alles wat gebeurt, houdt verband, niets is toevallig. Het begint al heel sterk met “de episode”. De reactie van Eva hierop geeft een suggestie van traumatische gebeurtenissen in het verleden. Verder verwijlen we steeds in het hoofd van Eva, een ouder wordende lerares Noors, met een verdrongen, onbespreekbaar verleden, met name het op zeventienjarige leeftijd afstaan van haar zes maanden oude zoontje. Ze verzwijgt dit voor iedereen, initieel ook voor haar echtgenoot; ook haar 3 kinderen blijven in het ongewisse. Haar echtgenoot Simon, een gepensioneerde en dementerende huisarts, torst ook een zwaar verleden. Joods van origine is hij getraumatiseerd door het verlies van al zijn familieleden buiten zijn eigen gezin en het lange tijd onderduiken in complete stilte. In het begin wil Simon praten, maar Eva blokkeert het gesprek en geeft hiervoor verschillende redenen op: het verleden scheiden van heden, het behoeden van de kinderen van negativiteit, de angst dat haar man opnieuw in een depressie zal verzeilen. Of is het gewoon lafheid die hier speelt?  En zo verzeilen Eva en Simon meer en meer in een situatie waarin niets  essentieels uitgesproken wordt  en de stilte een sfeer schept van zwaarte, eenzaamheid en kilte.

Dit boek is  een pareltje over het menselijke falen tot communicatie en over de onmogelijkheid om traumata uit het verleden te bespreken, niet tussen henzelf en zeker niet met anderen. Zo lijkt dit afsluiten in te gaan  tegen onze tijdsgeest, hoewel het anderzijds herkenbaar is in onze Vlaamse families, dixit Ludo en Jo.  Eva en Simon slagen er niet in om iets heel wezenlijks van elkaar te aanvaarden:  haar onvermogen om zijn verdriet, pijn en zoektocht naar het verleden te aanvaarden - hij voelt dit aan als een beschuldiging - en zijn onvermogen om de afwezigheid bij haar van spijt en verdriet omwille van het afstaan van haar zoontje te erkennen. Onvermijdelijk brengt dit afstand, kilheid en stilte teweeg. Simon verzinkt in een complete stilte en spreekt alleen nog in enkele woorden. Terecht stelt Eva zich de vraag of de oorzaak hiervan gelegen is in de voortschrijdende dementie  of  dat het stilzwijgen een pathologische manier is om zich terug te trekken in zijn verdriet en alleen-zijn. Ze beseft dat Simon tot haar komt door “zijn Stem” en ze hem dus verloren is . 

De loden stilte in het gezin  wordt onderbroken door de komst van Marija, een Letse huishoudster, opgewekt, vrolijk, zorgend en vooral een gemakkelijke babbelaar.  Ze brengt leven in de kilte van het huis. Simon praat veel met haar en treurt om haar als ze er niet is, en Eva ervaart Marija zelfs als een vriendin. Ook Marija weet niets van hun verleden.  Na 3 jaar bij hen, bijna als kind aan huis, doet ze zeer felle antisemitische uitspraken. Daardoor voelen Eva en Simon zich moreel verplicht haar te ontslaan. Ze doen dat zonder de reden op te geven, noch aan Marija, noch aan hun kinderen. Dit leidt tot onbegrip bij de kinderen, wat uitloopt in conflicten. Het gevolg is dat de eenzaamheid nog sterker om zich heen grijpt. 

Het boek is  een zeer goede schets van hoe traumata kunnen doorwerken in het verdere leven.  Eva heeft angsten, slaapt slecht en zoekt haar zoontje in jongens en mannen.  Zo wordt “de episode”, het wat bizarre verhaal waarmee deze roman opent, heel begrijpelijk; zou de jongeman in dit verhaal immers niet haar zoon kunnen zijn?  Verder zoekt Eva naar overeenkomsten in gezichten van  jongens en mannen en verzorgt ze het graf van een onbekende jongeling. Voor Simon is er het blijvende zoeken naar sporen van zijn familie, vooral naar zijn neefje en tante, de “stilte” en de afstand tussen hem en zijn broer. Dit alles leidt ten slotte tot het verder terugtrekken in zichzelf en zelfs tot een depressie.

Het permanent aanwezige schuldgevoel wordt groter naarmate de jaren verstrijken. Hebben we er goed aan gedaan om te zwijgen?  Simon probeert een brief te schrijven naar zijn kinderen, maar de communicatie is met de tijd zodanig verstoord dat zelfs dat niet meer lukt. Hij voelt zich schuldig omdat hij bijna de enige overlevende is van zijn familie: is de familie naast hem op het onderduikadres niet door hem opgepakt? Hij was immers bij de arrestatie naar de zolder gevlucht van waaruit hij de straat bekeek. Ook Eva stelt zich permanent vragen. Ze zoekt vergeving en troost bij de dominee en zingeving voor het verleden in de kerk. Maar ze slaagt er niet in: har zoon heeft ze - ondanks het adres - nooit teruggezien. 

Iedereen binnen onze leesgroep vond dit een donker en emotioneel zwaar boek; men wordt er niet vrolijk van. Maar wel een goed boek, met een zeer interessante thematiek, uitgepuurd, met onderdrukte gevoelens, soms emotieloos en kil. We zijn het niet langer gewoon om met stilte om te gaan (Ludo : een prestatie om een boek over de stilte te schrijven). Bovendien is dit een boek om traag te lezen om zo deelgenoot te worden van de vervreemding, de kilte, de stilte, de eenzaamheid,  de pijn, het leven in het verleden en de drukkende sfeer. 

Merethe Lindstrom

In dit strak gecomponeerde boek is geen enkel detail onbelangrijk. Zo is er de huisjesslak als symbool voor het zich terugtrekken?  Of Kaiser, de hond uit Simons kindertijd en Simons weerstand tegen een nieuwe hond. Of nog de omhelzing van Simon en zijn broer ( zo intens daar ze geen raad weten met hun gevoelens ). De taal is rijk, mooi, met korte, indringende zinnen. 

En wat te denken van het hoofpersonage Eva? Hoe is het mogelijk om een baby van zes maanden af te staan? Is ze werkelijk zo kil en onderkoeld of is dit alles net het gevolg van de traumatische ervaring van een ongewenste zwangerschap en het afstaan van de baby?  Zeker is dat ze geen moederlijke, zorgende gevoelens had. Zo wordt in een bijzonder aangrijpende passage verhaald hoe Eva haar kind alleen liet om naar de film te kunnen gaan, en bij terugkomst haar baby wakend aantrof, met open ogen. Of is ze zodanig met het verleden bezig dat ze stil en kil geworden is?  Anderzijds is ze de beschermende engel voor haar latere kinderen en wil zij hen behoeden voor hun verleden. Evenzeer gaat ze bijzonder zorgend met Simon om. En is ze bewust van haar menselijk falen.

De meeste groepsleden lazen het boek graag, als een indringende schets van het menselijke onvermogen om te communiceren (ook typisch Vlaams?  Westvlaams?) van de gevolgen van verdrongen gebeurtenissen uit het verleden. Een psychologisch beeld van een  pathologisch, verdrongen omgaan met trauma’s. Ook het dementieel beeld van Simon is goed beschreven, maar men kan zich niet van het gevoel ontdoen dat het deels ook een onbewuste manier is om zich terug te trekken in zichzelf. Dit alles resulteerde in een score van 7,80.

Om te besluiten twee zinnen die de essentie van het boek in zich dragen: ““De stem” is de toegang tot Simon, beseft Eva” en “Niemand weet wie we echt zijn, alleen wijzelf”. En om helemaal af te ronden: wat een mooie titel.

'Schemering' van Philippe Claudel

Ergens in midden Europa, aan de rand van een keizerrijk, tijdens een ijskoude winter, wordt een priester dood aangetroffen. Zijn hoofd is verbrijzeld door een steen. Zo start ‘Schemering’ van Philippe Claudel. We waren de avond van 16 april 2024 te gast bij Chris. Zijn glazen binnendeur was kort tevoren toepasselijk in gruzelementen gevallen, wij hanteerden de deur dan ook met fluwelen handschoenen. Het was ook de avond waarop ik het genoegen had een ‘vacature’ voor leesgroepbegeleider te lanceren vanuit de Biekorf- bibliotheek. Een vacature die intussen met glans in ingevuld door dezelfde Chris!

Het boek van Claudel is (mijn mening) beklemmend, universeel, beangstigend, spreekt tot de verbeelding. Christine houdt (ook) van het boek, de karaktertekeningen, de humor, de situatieschetsen…Maar bovenal van het begrip ‘werkbare waarheid’ dat regelmatig opduikt en dat ze geniaal vindt! Geert is positief, maar vindt het einde te pathetisch. Ludo is geen superfan -hij vond het ultieme leesplezier niet- en sluit zich aan bij Geert wat het einde betreft: hij vindt dat zeemzoet. Ciska las het boek graag en stelt zich voor dat het in Roemenië, Slovenië… speelt, kort voor W.O.I. Ze vond het verhaal hier en daar wat dunnetjes maar was wel geboeid. Reinoud is positiever en vermeldt ook de cover: een beeld dat Duits expressionisme oproept. Hij houdt van het magisch-realisme, maar ook van het universele, het ‘tijdloze’. Het verhaal is voor hem een aanleiding om de klungeligheid en ‘zwakheid’ van de mens aan te kaarten. Jo ziet overeenkomsten met Don Quichote, en een link met ‘Trofee’ van Gaea Schoeters, een door ons leesgezelschap zeer bejubeld boek. Hij noemt het boek actueel-universeel. Chris vindt het boek fantastisch en heeft het heel graag gelezen, het is voor hem als een parabel. Wel ziet hij weinig ruimte voor hoop.

Bovenstaande meningen leveren volgende scores op: Christine 9, Geert 8, Ludo 7,5, Ciska 8,5, Reinoud 9, Jo 9, Chris 9, Ina 8. Met als gemiddelde een heel verdienstelijke 8,50.

Patricia De Martelaere, Marja Pruis en Marc Van Oostendorp

Marc Van Oostendorp stelde voor zichzelf een leeslijst Nederlandstalige romans van de 21ste eeuw samen, 50 titels, zeer inspirerend. Deze lijst bevat 7 romans die we binnen onze leessgroep lazen. Van Oostendorp neemt zich voor om dit jaar alle 50 romans te lezen en daarover wekelijks verslag uit te brengen op Neerlandistiek, het online tijdschrift voor taal- en letterkunde. Het is een bijzondere manier om de geest van onze tijd te vatten. Vandaag, 4 maart, publiceert hij zijn leeservaringen met Patricia De Martelaeres roman Het onverwachte antwoord, waarbij hij zich ook laat inspireren door het essay Als je weg bent van Marja Pruis over De Martelaere. 'Misschien wel het beste boek over een schrijver dat in deze eeuw - tot nu toe - verscheen'.

'De rivier is een wond vol vissen' van Lorena Salazar Masso

 

De rivier uit de titel van deze compacte roman is de río Atrato die zich door de Colombiaanse jungle slingert en vaak de enige verbindingsweg is voor  reizigers, goederen, dieren, soldaten en boeven. Ook voor de moeder (de ik verteller) en het kind, allebei zonder naam, zij blank, het kind zwart.

Ze zijn op weg om het kind terug te brengen bij zijn biologische moeder. De prauw, met een tiental passagiers vaart traag en gestaag de rivier af. De jungle is broeierig, heet, weelderig, de sfeer onheilspellend, vooral als er soldaten voorbijvaren en niemand, behalve het kind hen durft aan te kijken. De rivier is een wonde, een litteken dat het land splijt en verdeelt.

In de gesprekken tussen de passagiers, ogenschijnlijk vriendelijke praatjes krijgen we een beeld van deze ongekende wereld. De blanke vrouw vertelt hoe ze als kind met de auto in de modder vastraakten en ook hoe ze op school ‘la española’ werd genoemd, waardoor in Latijns Amerika het klassenverschil duidelijk afgebakend wordt: het bezit van een auto en een lichte huid. Stilaan wordt de sfeer grimmiger: de reizigers brengen de nacht door in een dorp waar het vuur nog na smeult, een zwangere vrouw sterft onderweg en de aanwezigheid van gewapende troepen is de voorbode van de nakende catastrofe: in een kerk wordt de hele groep onder vuur genomen. De ik verteller overleeft de hinderlaag en begraaft haar illusies.

Een roman vol solidariteit, tederheid en horror die in de leesgroep een veelkleurige schakering van opinies wekte:

Christine zag vooral het verdriet van de vrouwen, Ciska ergerde zich aan de clichématige uitwerking van de personages, Ludo kwam in een andere, boeiende en ongekende wereld terecht, Geert hield van de heldere stijl en de compacte verhaallijn, Reinoud struikelde over de poëtische beelden, Ina was geraakt door de liefdevolle presentatie van het kind,  en Chris vond het dan weer een geslaagd eindwerk van een cursus creatief schrijven.

De score schommelde tussen 6 en 8.5, tamelijk gelijklopend, wat resulteerde in een matige 7.2 op 10.

 Verslag: Jo

'Grand Hotel Europa' van Ilja Leonard Pfeijffer

Op donderdag 20 april 2023 was het aangenaam vertoeven bij Reinoud in de Dorpsstraat, waar we Geert, onze président fondateur, na een lange periode van gedwongen afwezigheid opnieuw mochten verwelkomen. Vervolgens bogen we ons over het vuistdikke werk van de beroemde schrijver I.L. Pfeijffer, die in ruim vijfhonderd pagina’s ons oude continent vergelijkt met een Grand Hotel dat zich stijlvol wentelt in de grandeur van een voltooid verleden tijd.

Pfeijffer is een megalomane ijdeltuit, maar beschikt gelukkig over voldoende zelfspot waarmee hij zichzelf weet te relativeren en de irritatie over zijn mooischrijverij kan temperen. Vanuit de beschutte wereld van het Grand Hotel overschouwt het hoofdpersonage zijn relatie met Clio. Deze begon in Genua, bezweek in Venetië bijna onder de druk van massatoerisme, maakte uitstapjes naar Malta en de Cinque Terre, en verzandde uiteindelijk in de kitsch van Abu Dhabi.

Nu en dan hollen de hoofdpersonages, net als bij Dan Brown, door de roman in een zoektocht naar een mysterieus kunstwerk (hier een verdwenen Caravaggio). Cultuurkritiek, parodie en slapstick volgen elkaar in snel tempo op. De jacht op de meest authentieke toeristische ervaring leest als pure kolder, waardoor het grote thema—de ondergang van het Avondland—soms uit beeld verdwijnt. Dit leidt tot een verhaallijn met veel losse eindjes, die Pfeijffer slechts met moeite aan elkaar weet te knopen. Zijn virtuoze schrijfstijl staat de samenhang van de roman soms in de weg.

Toch leek dat weinigen in ons gezelschap te deren: weergaloos, hilarisch, overrompelend, virtuoos en ontroerend! Met Grand Hotel Europa heeft Pfeijffer een Roman Grand Cru afgeleverd. En dat vertaalde zich ook in de punten:  8,3/10.

Jo Libbrecht

'Judas' van Amos Oz

Je moet al een goede scout zijn om zonder verdwalen bij Christine te geraken want wegenwerken en omleidingen misleiden de bezoekers van de Karel Van Manderstraat in Sint-Kruis. Iedereen raakt er heelhuids en zonder al teveel vertragingen behalve onze voorzitter Geert. We moeten hem helaas missen op deze sessie wegens een acute hospitalisatie. Vanuit zijn ziekbed houdt hij telefonisch alles onder controle en heeft hij zijn appreciatie en punten voor het boek al uitgesproken.

Vooraleer de sessie aan te vatten, mag Chris van het leesgezelschap dankbetuigingen en felicitaties in ontvangst nemen voor de vlotte manier waarop hij het verblijf geboekt heeft voor ons weekendje begin juni. Reinoud is verslaggever van dienst en steekt van wal met een interview over de Zwitsers-Italiaanse schrijfster Fleur Jaeggy in de Standaard der Letteren naar aanleiding van haar laatste roman ‘De Waterstandbeelden’. Het interview (met dikwijls korte antwoorden) bevestigt bij de meesten het oordeel over het boek dat we van haar gelezen hebben, ‘De gelukzalige jaren van tucht’. Snel over naar de boekbespreking dus.

Bij monde van gastvrouw Christine zette voorzitter de toon voor de rest van de avond: een goed boek (los van de vele straatnamen) met een verrassende kijk op de Judasfiguur en de relatie tussen Jodendom en Christendom. Hadden we al niet heel wat gelezen over Joden zowel historisch als actueel? Dit boek toont aan dat er nog heel wat onbekende aspecten zijn.

Zelfs een belezen historicus als Ludo heeft nog heel wat ontdekkingen gedaan, zelfs in die mate dat hij het boek in één ruk uitgelezen heeft. Hij vat het mooi samen als een boeiende interactie tussen 3 mensen in een trist naoorlogs Jeruzalem (een naïeve jonge student, een tragische en onpeilbare vrouw en een wijze oude man) waarin de recente geschiedenis van Jeruzalem mooi in verweven is maar evengoed het verhaal van Judas en de joden versus de Christenen. Toch moet hij een paar dingen verduidelijken: de episode van Judas die de kruisiging van Christus zou bewerkstelligd hebben door zijn zogenaamd verraad is een verzinsel. Ook de figuur van Abarbanel die een tegenpool van David Ben-Gurion zou geweest zijn tijdens de onafhankelijkheid van Israël is fictief. Toch is alles geloofwaardig opgebouwd. 

Reinoud was minder enthousiast en vond de eerste hoofdstukken maar traag op gang komen. Ook Jo had zijn bedenkingen bij de steeds terugkerende Joodse superioriteit als zijnde het uitverkoren volk waardoor anderen zoals moslims en ook christenen als minderwaardig afgeschilderd worden. Dit uit zich ook in diverse extremistische splinterbewegingen binnen de Joodse gemeenschap wat hun zwakte aantoont. Ciska was dan weer positiever en was vooral gecharmeerd door de relatie onder de 3 protagonisten (hoewel het begin nogal traag op gang kwam). Bepaalde details in de relatie student en gastvrouw vond ze zeer grappig. De vrouwelijke hoofdfiguur, die ook de cover siert, is een tragisch personage door het verlies van haar man in vreselijke oorlogsomstandigheden. Ze is een sterke maar verbitterde vrouw die tegelijk als een jonge mannenverslinder kan getypeerd worden vond Christine. Haar mysterieuze figuur dreef de plot verder waarbij zij telkens niet naliet om het jonge mannelijk hoofdpersonage te vernederen, tot op het einde toe.

Chris beaamde dit allemaal en voegde er nog de rijke schrijfstijl van de auteur er aan toe met gebruik van mooie stijlfiguren, mooie beeldspraak, beeldende beschrijvingen en sterke dialogen. Hij slaagde erin om een mysterieuze, soms bezwerende sfeer te creëren in dat bizarre huis waar 3 mensen op elkaar aangewezen waren. Anderzijds gaat het meermaals in de diepte over de relatie tussen Jodendom en Christendom waarbij Christenen de Joden beschouwen als de moordenaars van Jezus en Judas als de exponent daarvan. De student probeert dat beeld te nuanceren en ontdekt een andere Judas. Hij staat er in alleen en leeft de hele tijd ook geïsoleerd in zijn eigen wereldje.

Zowel Ina als Christine beleefden de eerste 100 bladzijden als traag maar geleidelijk aan intrigeerden het huis en decor van Jeruzalem wel. Er werd soms wat historische kennis verondersteld van de recente Joodse geschiedenis en het Zionisme. De verhalen over Judas hielden ook de aandacht vast, tot op het einde met de sterke scène van Judas in de herberg. Niettemin charmeerde hen het meest de relatie tussen Sjmoeël en Atalja de 2 protagonisten wat Ciska ook al opmerkte. Zou dit een licht andere lezing zijn door het vrouwelijk deel van ons leesgezelschap?

Er is een algemeen vermoeden dat de auteur toch voorkeur laat blijken voor de vredesbeweging binnen de Joodse samenleving.  Ludo verklaarde nog dat Amos Oz (ondertussen gestorven in 2018) inderdaad wel tot de gematigde vleugel behoorde. Hij is geboren in Israël in 1939 uit Pools-Litouwse ouders die voor de Tweede Wereldoorlog al naar het beloofde land trokken om in een kibboets te gaan leven. Vader was bibliothecaris en onderzoeker terwijl moeder een letterkundige was die veel verhalen vertelde.

Christine trakteerde ons nog op een rijstpap met gouden (vergulde) lepeltjes verwijzend naar de dagelijkse pap die de personages ’s avonds mochten verorberen. Waarna de puntentelling kon beginnen met een gemiddelde score van 8.

'Dit zijn de namen' van Tommy Wieringa

Ontvangen op woensdag 14 december 2022 bij Ina, die pas terugkwam uit Wenen en verbaasd was dat zich daar het Venusbeeldje van Willendorf bevindt. Zo kwam naar aanleiding van dit sculptuurtje een geanimeerd gesprek over bodyshaming op gang. Het beeldje, slechts 11cm groot gevonden op

 de linkeroever van de Donau en afkomstig uit het  paleolithicum (ongeveer 22000 jaar geleden) is een afbeelding van een “oervrouw“, voluptueus in haar vrouwelijke rondingen, symbool voor vruchtbaarheid. Ina was onder de indruk en ontmoette de dag nadien in het mooie art-deco Amalienzwembad een echte Weense Venus, quasi identiek aan het beeldje. En komt daar spontaan het woord “bodyshaming” om de hoek loeren; gelukkig had ze geen GSM bij de hand … 

Naar het boek. Dit zijn de namen van Tommy Wieringa bestaat uit twee parallelle verhalen die pas heel ver in het boek samenvloeien (te ver volgens velen, je zit er als het ware op te wachten). Het eerste verhaal is er een over vluchtelingen, vertrokken vanuit een ongedefinieerd land in het oosten, stappend door een soort woestijn naar het westen, vluchtend en op zoek naar een beter leven. Wat volgt, is een levendige beschrijving van alle ellende die ze meemaken onderweg, gaande van misleiding (valse grenspost), honger, kou en uitputting tot de dood. Een sublieme tekening van het verlies van hun moreel kompas tot ten slotte alleen de wet van de sterkste heerst. Niemand heeft een naam, men is anoniem als vluchteling, zodat mededogen niet hoeft: men is “de lange”, “de jongen”, “de vrouw”, “de stroper”, ”de Afrikaan”. Ook discriminatie tegenover de Afrikaan - geen mens in hun ogen - is schrijnend.  De fundamentele angst voor het onbekende zwart, verdacht van duistere krachten, is een van de thema’s in het boek. Vreemd hoe, nadat hij door de groep werd omgebracht, zijn “toverkrachten” hun rol blijven spelen. Hij krijgt postuum de status van geluksbrenger en zijn hoofd wordt als relikwie meegedragen, hopend dat het verlossing uit hun lijden zal brengen. Ontstaan religies op deze manier? 

Het andere, parallelle verhaal is bijna het tegenovergestelde. Pontus Beg, politiecommissaris in een door en door corrupte en dictatoriale samenleving, gedesillusioneerd in het leven, zonder enig perspectief, maar slim en heel bedreven in het overleven in een dergelijke maatschappij, ontdekt door een lied en andere herinneringen zijn joodse origine. Met de hulp van de laatste overblijvende jood en rabbijn van zijn dorp gaat er een nieuwe wereld voor hem open en krijgt hij een nieuwe levenswil en een doel. Deze overwinning van het menselijke, het empathische en het zorgende komt tot uiting tijdens zijn verhoren van de vluchtelingen. Ze krijgen eindelijk een naam en, in zijn meesterlijke zet om de jongen te redden van de ondergang, maakt hij de jongen tot zijn zoon.   

Wat vond de groep van het boek?

Chris verwees naar de heel mooie en toepasselijke titel.  Als vluchteling is men anoniem. Pas als iemand je ziet, je geschiedenis kent en empathie vertoont, krijg je een naam. Zei Levinas dat ook al niet: “In de blik van een ander wordt men iemand". Iedereen was het erover eens dat de taal bijzonder mooi was, prachtige vergelijkingen en zeer vlot geschreven, sublieme sfeerschepping , meeslepend in rauwheid en afschuw. Chris vond dat de karakters minder goed uitgediept waren. De naamlozen zijn immers gekenmerkt door hun functie in de groep; de sfeer is het belangrijkst en doet denken aan het eerder gelezen De vlucht van Jesús Carrasco.

Anderzijds wees Christine op de karaktertekening van Pontus Beg: aanvankelijk zijn desillusie, zijn aanpassing aan het corrupte en zijn sluwheid en slimheid en daarna zijn transitie tot een milder, empathischer mens met een doel.

Algemeen vond iedereen het eerste verhaal sterker: pijnlijk in zijn rauwheid, maar zo mooi en betekenisvol,  ook in onze tijden … Het tweede verhaal vond men niet geloofwaardig , te ver gezocht soms. Zo vonden velen het herinneren van het Joodse liedje erbij gesleurd, en ook Israël als beloofde land voor de jongen wekte weerzin en kritiek. Jo vond de vroeger gelezen boeken van Wieringa beter, zeker Heilige Rita en Jo Speedboot. Dit zijn de namen is te rauw en te karikaturaal.

 Tot slot nog twee opmerkingen.

De vrouwen komen er in dit boek niet goed uit. Dat geldt voor onder meer de werkvrouw van Pontus, ook voor de vrouw bij de vluchtelingen. Deze laatste is de opstoker om de Afrikaan te vermoorden en nadien de oorzaak van de devotie. Ligt hier een parallel met Eva uit de Bijbel?

Het valt op hoe de burgemeester respectloos Pontus Beg steeds met zijn voornaam aansprak. Namen als teken van respect, maar ook andersom?

Niet te vergeten, de punten die heel gelijklopend waren (iedereen 7 of 7,5 enkel Ina 8 en Christine 8,5), wat een score van 74 opleverde.

Christine 

Zeg het met boeken

 

Prettige kerstdagen en een gelukkig nieuw jaar  toegewenst!

Nieuwe notities

 'Dwalen in duizenden kamers', zo betitelde Maria Vlaar haar bespreking in SdL 3688 van Solenoïde van de Roemeense auteur Mircea Cartarescu. 'Een meesterwerk dat hem nog meer Nobelprijswaardig maakt dan hij al was', vijf sterren dus. (Ver)dwalen is heerlijk. 

Vertaalster Els Snick kan goed en zonder franjes vertellen over haar voorliefde voor Duitstalige literatuur, met vooral het werk van Joseph Roth waarmee ze als vertaalster al langer aan de slag is, met een voorkeur voor De Radetzkymars, drie generaties von Trotta, een boek vol levenswijsheid.

Amsterdam

Op een druilerige vrijdag slenterend door Amsterdam dit klein bibliotheekje in de Frans Halsstraat, een buurt met groen en tuintjes, waar het aangenaam toeven is.

'Shuggie Bain' van Douglas Stuart

Op 30 juni trekt ons leesgezelschap naar de hooglanden van Saint-Cross voor een nieuwe bijeenkomst bij Ludo. Helaas moeten we het zonder Reinoud stellen, corona heeft hem te pakken. Na de gebruikelijke koetjes en kalfjes (nieuwe interieurs, doodgereden hondjes en dies meer) schuiven we aan tafel voor de bespreking van ons boek.

Ciska leest eerst een tekstje voor over het mateloos kopen van boeken, iets waar we ons allemaal in meerdere of mindere mate in herkennen.

Glasgow… De naam komt van het Schots-Gaelische ‘Glashu’, wat letterlijk groen dal betekent. Dit staat in schril contrast met wat we in het boek lezen over de stad en de mensen die er aan de rand van de maatschappij leven.

Shuggie is een jongetje dat hunkert naar een warm gezinsleven, maar het tegenovergestelde ervaart. Zijn moeder Agnes, een trotse vrouw, is zwaar verslaafd aan alcohol. Dat dit de nodige problemen met zich meebrengt, behoeft geen betoog en wordt in het boek dan ook  uitvoerig uitgespit.

Zoals het een goede bijeenkomst betaamt, verschillen de meningen over het boek ook nu weer. Geert had grote verwachtingen en die werden ingelost. Iedereen vindt dat het boek vlot las, maar dat alle ellende ons wel rauw op het dak viel. Jo ziet in Shuggie weinig karakterevolutie en Geert vindt dat het thema homoseksualiteit meer uitgediept had mogen worden. Ina en Christine hebben het boek graag gelezen, omdat het verhaal erg geloofwaardig overkomt en omdat we als lezer echt een kijkje krijgen in de onderkant van de maatschappij. Ludo en Reinoud zijn eerder gematigd enthousiast. Zij werden niet echt geraakt, er ontbreekt volgens hen toch iets. Chris is het minst voor het boek te vinden, hij vindt het te somber, te uitzichtloos, te rauw.  Ciska tot slot heeft Stuarts eerste boek graag gelezen, maar vindt dat het verhaal vooral rond Agnes draait omdat zij iedereen rond haar in haar verslaving en ellende meesleept.

Waar we het allemaal over eens zijn (is dit een unicum?), is dat de vertaling van het Schotse dialect tenenkrullend is. De vertaler ging er blijkbaar van uit dat een soort Hollands straattaaltje met hier en daar wat platte uitdrukkingen wel oké zou zijn, maar daar zijn we als taalliefhebbers toch niet voor te vinden. 

Shuggie Bain geeft ons nog voldoende stof om over te discussiëren. In welke mate is hij een getraumatiseerd kind? Hoe komt het dat hij uit de criminaliteit blijft? Is hij ongelukkig of kunnen we ervan uit gaan dat een kind zich in de mate van het mogelijke aanpast aan zijn/haar gezinssituatie, ook al is die rampzalig?

Dat hij geen doorsnee kind is, blijkt uit een aantal passages waarin hij altijd op zijn hoede is, waarin hij op school uitgelachen wordt om zijn vermeende (?) homoseksualiteit, maar ook moedig kan zijn wanneer hij een met fluimen en snot besmeurde handdoek in het gezicht van een pestkop slingert. Zijn vader is amper in beeld, op zijn broer en zus kan hij nauwelijks rekenen. Hoe Douglas Stuart schetst dat Shuggie al met al overeind blijft, is hartverscheurend. De band tussen Shuggie en Agnes is op z’n minst ingewikkeld te noemen. Hij wil haar koste wat kost helpen, soms laat zij dat toe, veel vaker nog laat ze haar kind in de steek.

Tussen alle miserie door kan er gelukkig ook wel eens gelachen worden. De scène waarin Agnes’ moeder Lizzie zit te kaarten en ondertussen met haar vriendinnen beha’s zit te passen, is zo goed geschreven dat je het gevoel krijgt er zelf bij te zijn. Ook de naar aftershave ruikende kots brengt even wat ontspanning in dit tragische boek.

Tot slot praten we nog even over de setting van het boek. Glasgow, ooit een bloeiend, economisch centrum verloedert na  de sluiting van de steenkoolmijnen en het verdwijnen van de scheepswerven. De grauwe buurten, de gigantische vlaktes met grijsbruine modder zetten de ellende van de arbeidersklasse nog eens extra in de verf.

De punten: Geert 8, Ludo 7, Chris 6,5, Ciska 8, Ina 8, Jo 6,5, Christine 7, Reinoud 6,5. Diit resulteert in een gemiddelde van 7,2/10.