Zeg het met boeken

 

Prettige kerstdagen en een gelukkig nieuw jaar  toegewenst!

Nieuwe notities

 'Dwalen in duizenden kamers', zo betitelde Maria Vlaar haar bespreking in SdL 3688 van Solenoïde van de Roemeense auteur Mircea Cartarescu. 'Een meesterwerk dat hem nog meer Nobelprijswaardig maakt dan hij al was', vijf sterren dus. (Ver)dwalen is heerlijk. 

Vertaalster Els Snick kan goed en zonder franjes vertellen over haar voorliefde voor Duitstalige literatuur, met vooral het werk van Joseph Roth waarmee ze als vertaalster al langer aan de slag is, met een voorkeur voor De Radetzkymars, drie generaties von Trotta, een boek vol levenswijsheid.

Amsterdam

Op een druilerige vrijdag slenterend door Amsterdam dit klein bibliotheekje in de Frans Halsstraat, een buurt met groen en tuintjes, waar het aangenaam toeven is.

'Shuggie Bain' van Douglas Stuart

Op 30 juni trekt ons leesgezelschap naar de hooglanden van Saint-Cross voor een nieuwe bijeenkomst bij Ludo. Helaas moeten we het zonder Reinoud stellen, corona heeft hem te pakken. Na de gebruikelijke koetjes en kalfjes (nieuwe interieurs, doodgereden hondjes en dies meer) schuiven we aan tafel voor de bespreking van ons boek.

Ciska leest eerst een tekstje voor over het mateloos kopen van boeken, iets waar we ons allemaal in meerdere of mindere mate in herkennen.

Glasgow… De naam komt van het Schots-Gaelische ‘Glashu’, wat letterlijk groen dal betekent. Dit staat in schril contrast met wat we in het boek lezen over de stad en de mensen die er aan de rand van de maatschappij leven.

Shuggie is een jongetje dat hunkert naar een warm gezinsleven, maar het tegenovergestelde ervaart. Zijn moeder Agnes, een trotse vrouw, is zwaar verslaafd aan alcohol. Dat dit de nodige problemen met zich meebrengt, behoeft geen betoog en wordt in het boek dan ook  uitvoerig uitgespit.

Zoals het een goede bijeenkomst betaamt, verschillen de meningen over het boek ook nu weer. Geert had grote verwachtingen en die werden ingelost. Iedereen vindt dat het boek vlot las, maar dat alle ellende ons wel rauw op het dak viel. Jo ziet in Shuggie weinig karakterevolutie en Geert vindt dat het thema homoseksualiteit meer uitgediept had mogen worden. Ina en Christine hebben het boek graag gelezen, omdat het verhaal erg geloofwaardig overkomt en omdat we als lezer echt een kijkje krijgen in de onderkant van de maatschappij. Ludo en Reinoud zijn eerder gematigd enthousiast. Zij werden niet echt geraakt, er ontbreekt volgens hen toch iets. Chris is het minst voor het boek te vinden, hij vindt het te somber, te uitzichtloos, te rauw.  Ciska tot slot heeft Stuarts eerste boek graag gelezen, maar vindt dat het verhaal vooral rond Agnes draait omdat zij iedereen rond haar in haar verslaving en ellende meesleept.

Waar we het allemaal over eens zijn (is dit een unicum?), is dat de vertaling van het Schotse dialect tenenkrullend is. De vertaler ging er blijkbaar van uit dat een soort Hollands straattaaltje met hier en daar wat platte uitdrukkingen wel oké zou zijn, maar daar zijn we als taalliefhebbers toch niet voor te vinden. 

Shuggie Bain geeft ons nog voldoende stof om over te discussiëren. In welke mate is hij een getraumatiseerd kind? Hoe komt het dat hij uit de criminaliteit blijft? Is hij ongelukkig of kunnen we ervan uit gaan dat een kind zich in de mate van het mogelijke aanpast aan zijn/haar gezinssituatie, ook al is die rampzalig?

Dat hij geen doorsnee kind is, blijkt uit een aantal passages waarin hij altijd op zijn hoede is, waarin hij op school uitgelachen wordt om zijn vermeende (?) homoseksualiteit, maar ook moedig kan zijn wanneer hij een met fluimen en snot besmeurde handdoek in het gezicht van een pestkop slingert. Zijn vader is amper in beeld, op zijn broer en zus kan hij nauwelijks rekenen. Hoe Douglas Stuart schetst dat Shuggie al met al overeind blijft, is hartverscheurend. De band tussen Shuggie en Agnes is op z’n minst ingewikkeld te noemen. Hij wil haar koste wat kost helpen, soms laat zij dat toe, veel vaker nog laat ze haar kind in de steek.

Tussen alle miserie door kan er gelukkig ook wel eens gelachen worden. De scène waarin Agnes’ moeder Lizzie zit te kaarten en ondertussen met haar vriendinnen beha’s zit te passen, is zo goed geschreven dat je het gevoel krijgt er zelf bij te zijn. Ook de naar aftershave ruikende kots brengt even wat ontspanning in dit tragische boek.

Tot slot praten we nog even over de setting van het boek. Glasgow, ooit een bloeiend, economisch centrum verloedert na  de sluiting van de steenkoolmijnen en het verdwijnen van de scheepswerven. De grauwe buurten, de gigantische vlaktes met grijsbruine modder zetten de ellende van de arbeidersklasse nog eens extra in de verf.

De punten: Geert 8, Ludo 7, Chris 6,5, Ciska 8, Ina 8, Jo 6,5, Christine 7, Reinoud 6,5. Diit resulteert in een gemiddelde van 7,2/10.

'Onder buren' van Juli Zeh

Op zes mei 2022 kwam ons Gezelschap samen bij Jo. Door corona was het al een tijdje geleden dat we op de Eikenberg leeservaringen deelden, op Jo’s terras, een mooie warme avond. Vandaag herinnert weinig nog aan toen, want Eikenberg is ‘herschapen’ tot een cohousing-site, 18 wooneenheden met aansluitend gemeenschappelijke plaatsen, waar we ons nestelden. Niet nadat Jo - terecht fier - ons had rondgeleid.

Als ‘intro’ - een tekst die voor de aanbrenger van betekenis is - las Ludo een hertaling van psalm 42, poëzie van duizenden jaar oud, over het zoeken naar God, naar het transcendente, naar wat we niet kunnen vatten, over op zoek gaan en niet vinden, steeds opnieuw, ‘Ik zal mijn mond niet houden tegen U’. Op zoek gaan, doen we allemaal, ook Dora, de hoofdpersoon van het boek dat vervolgens werd besproken, ‘Onder buren’ van Juli Zeh, een nieuwe ster aan het Duitse literatuurfirmament.  Een boek over de tegenstelling tussen stad en platteland, hier Berlijn met zijn alternatieve jetset die door Dora de rug wordt toegekeerd om zich te vestigen in Bracken, een fictief (straat)dorp op het Brandenburgse platteland, waar Dora’s buurman Gote zijn hoofd over de schutting steekt om zich als ‘de nazi van het dorp’ te presenteren. 

Een verloren dorp blijkt, zonder voorzieningen, met als horizon van de bewoners het programma van het radicaal rechtse AfD.  Maar niets is wat het lijkt, vooroordelen smelten weg, meerlagig is het denken en doen van mensen. Zeh ontwikkelt dit proces doorheen het boek dat, zoveel pakjes sigaretten verder, eindigt met de zelfmoord van Gote, de antigonist in dit verhaal.  

(Zeer) graag gelezen, want goed geschreven, geloofwaardig, dicht op de actualiteit, fijne humor, is de mening van Jo, Christine, Reinoud, Chris en Ina. Ciska, Geert en Ludo gaan daarin mee, maar vinden evenzeer dat de roman zich in het tweede deel ongeloofwaardig ontwikkelt, melig en klef, hier zat meer in. Pingpong heen en weer, zonder veel beweging, en dat levert een score van 78 op.

En meteen maken we ons klaar voor het volgende boek: vier exemplaren wandelen over tafel, alle (auto)biografieën. Wikken, wegen en punten tellen leveren op dat we op onze volgende bijeenkomst bij Ludo op 30 juni meegaan in de onfortuinlijke jeugdjaren van Shuggi Bain, een ‘smerig en grimmig’ boek van Douglas Stuart. Stefan Zweig (De wereld van gisteren), Filips II (Geoffrey Parker) en V.S. Naipaul (De verrassing van de aankomst) terug naar af.

'De gelukzalige jaren van tucht' van Fleur Jaeggy

Deze flinterdunne novelle werd in 1989 geschreven en in 2021 opnieuw uitgegeven op een zeer stijlvolle manier: prachtige geheimzinnige  foto op de kaft, verzorgde bladspiegel, handig formaat. En weer waren de kritieken erg lovend: briljant, magistraal, fenomenaal.  De superlatieven tuimelen van de achterflap. Maar zo dacht ons gezelschap er niet over.

We verplaatsen ons naar een exclusief meisjespensionaat, hoog in de Zwitserse bergen waar de ik verteller beschrijft hoe de beste jaren van haar leven verglijden in een verstikkende regelmaat. De vriendschap met Frédérique verstoort haar innerlijke rust: het meisje is knap, ondoorgrondelijk, intelligent en gevaarlijk aantrekkelijk. Frédérique, de schikgodin, belichaamt de onverschilligheid van de dood, de grilligheid van het lot.

Frédérique, de schikgodin

Er ontspint zich een intense, ook erotische verhouding tot de komst van Micheline de liaison doorbreekt. Micheline is rijk, ijdel, oppervlakkig en vrolijk. Zij eist alle aandacht op en de vriendschap met Frédérique verwatert. Als de poorten van het pensionaat openzwaaien en de meisjes het rijk der vrijheid binnentreden verdwijnt niet alleen de rigide tucht maar ontbreekt ook de gelukzalige, veilige orde.

Micheline  wentelt zich in weelde en schone schijn, terwijl Frédérique verzinkt in melancholie en nihilisme. De ik verteller is getuige van de ondergang en denkt met weemoed terug aan de gelukzalige jaren van tucht.

Dit is een verwarrend en bijwijlen ongemakkelijk boek. De meningen lagen dan ook ver uit mekaar: de 4 voor een verwerpelijk gedrocht staat tegenover de 9 voor een intrigerende leeservaring . In de middenmoot worstelen velen met de paradoxen, de vreemde metaforen en de vaak gekunstelde zinconstructies: een boek waar men moeilijk de hand kan op leggen, dreigend en beklemmend.

Na een levendigediscussie, vol weemoed en huiver, over de paradox van het leven, het ‘ziekelijke Arcadië’,  krijgt  dit boek een score van 6.75 /10.

Jo Libbrecht

 

Corona krijgt het Brugse leesgezelschap niet klein. 

Na een lange periode zonder collectieve leessessies (enkele schaarse zittingen uitgezonderd), waren we op 18 februari nog eens voltallig met 8 aanwezig bij Reinoud voor de bespreking van het boek 'Het huis van de moskee' van Kader Abdolah. Nu Ludo trakteerde voor het afsluiten van zijn succesvolle loopbaan, bedraagt het aantal jong-gepensioneerden in ons leesgezelschap de helft.