'De verborgen geschiedenis' van Dona Tartt

Dat ze dapper is, Ciska. Om zomaar haar favoriete boek te grabbel te gooien in de grijpgrage kritische blik van ons leesgenootschap. De verborgen geschiedenis, de debuutroman van de Amerikaanse Donna Tartt, verscheen in 1992 en sindsdien had Ciska het boek zowat jaarlijks herlezen. Trouw aan haar opgevatte hartstocht voor dit meeslepende relaas van een faliekant afgelopen vriendschap tussen studenten die niet zomaar het leven, hun studie of passies wilden ondergaan. O ja, ook wij, de overige leden van het leesgenootschap, kenden de reputatie van deze roman, herinnerden ons het overdonderend succes. Enkelen hadden het toen gelezen. Uiteraard, je bent lezer of je bent het niet. Plichtsbewust en met enig enthousiasme buig je je dan over de obligate meesterwerken. Donna Tartt behoort dus tot het kransje schrijvers dat debuteerde met een bestseller. Dit debuut liet Ciska 20 jaar later opnieuw op ons los, op 13 november 2014.

Dat sommigen net het verplichtte nummertje ‘bestsellers lezen’ afschrikt, bleek meteen bij Jo. Hij had 20 jaar gewacht en begon aanvankelijk met veel reserves aan De verborgen geschiedenis. Maar Jo heeft het graag gelezen, ondanks dat slotdeel dat zich in zijn ogen naar het einde toe sleepte. De zelfoverschatting van een groep die zich beter voelt tot het in mekaar stuikt, vond hij tragisch en had bij hem een actuele snaar geraakt. De link werd gemaakt met ‘Zet die plaat af’ van een bekend Vlaams politicus tijdens een overwinningseuforie. Jo genoot ook volop van het hilarische middendeel dat de begrafenis evoceert.

Ina had het destijds erg graag gelezen, had zich toen probleemloos laten meeslepen door de herkenbare sfeer binnen een microkosmos van jonge studenten die een sterke affiniteit met mekaar hebben. nu had ze genoten van de schets van jongeren die binnen hun eigen logica in een voor hen vanzelfsprekende wereld leven.

Geert had het eerste luik erg graag gelezen, maar was ontgoocheld in het vervolg dat in zijn ogen als een pudding in elkaar viel (wat is dit precies, een pudding die in mekaar valt?). Het was voor hem noch ontroerend, noch spannend en hij kon zich nooit identificeren met een van de personages. Was het maar dat? Kortom, Geert met zijn spreekwoordelijk enthousiasme.

Ludo had het boek destijds gelezen. Zijn oordeel was in grote lijnen: “Dit is een zeer vreemd boek.” Wat hem eraan beviel was de sfeerschepping, het hermetische binnen dit studie-en vriendenclubje, het dreigende, … Een personage als Henry vond hij tegelijk heel bizar als mooi. De titel vond Ludo dan weer misleidend, eigenlijk gaat dit simpelweg over een platte moord. Dit sfeervolle boek - hoe mooi die schets van de begrafenis - had voor hem een wel allesbehalve ingenieuze plot.

Ook Reinoud had vroeger de roman gelezen, maar wist er tot zijn verbazing bijna niks meer van, buiten de vage herinnering dat hij het graag had gelezen. Bij het herlezen zag hij zijn humanioratijd opnieuw passeren, ook Reinoud behoorde tot een groepje aangestuurd door één iemand waarbij zij zich beter voelden. Herkende de beslotenheid, de eigen sfeer binnen een groepje van gelijkgezinden of gelijk-gepassioneerden volledig. Net als Ludo gefascineerd door het personage van Henry, het dubieuze eraan: erudiet, belezen, behulpzaam, … maar ook de moordenaar en eigenlijk pervers. Met de titel had hij geen probleem, het betrof toch simpelweg een moord die nooit is uitgekomen.

Voor Christine is de titel dan weer veelzeggend. Voor het hoofdpersonage Richard, oorspronkelijk toch integer, wordt het meemaken van dergelijke geschiedenis wellicht het meest ingrijpende dat je kunt meemaken. Christine heeft het graag gelezen, tot het halfweg wat begint te kabbelen. Houdt niet zo van die breedvoerige Amerikaans stijl, het moet vooruit gaan. De plot vindt Christine vrij goed, ook de zeer interessante schets van de personages die door hun kwetsbare goddelijke bewondering voor de leerkracht begeleid worden naar hun ondergang. Ook Geert herkende hier wat de sfeer van de al even beroemde film Dead Poets Society.

Ciska blijft haar lievelingsboek goed vinden, het zou er maar aan ontbreken. Al wordt het bij een zevende lezing natuurlijk een ander soort beleving. Ciska houdt van Amerikaanse boeken, dit wisten we al langer, de sfeer die inderdaad doet denken op Dead Poets Society blijft ze aantrekkelijk vinden. Maar ook de algemene sfeerschepping, het mistige van de herfst, enzovoorts. Ze beaamt dat het boek misschien iets korter kan, maar Ciska leest net graag dikke boeken.

Ikzelf had destijds met groot enthousiasme De verborgen geschiedenis gelezen, had menig persoon naderhand warm gemaakt om zich er ook eens aan te wagen. Bij herlezing kwam de euforie van toen niet meteen bovendrijven, je kijkt toch met andere ogen of misschien een ander perspectief naar dingen die je toen om een of andere redenen zo troffen. Maar opnieuw liet ik me toch wat meeslepen door de personages, door de beklemmende sfeerschepping binnen het vriendenclubje in een verhaal waarvan ik vooral vind dat het op een fantastisch manier verteld wordt. En het is waar, in het laatste deel miste ook ik wat de ‘drive’ van wat er aan vooraf gaat. 

In een verdere bespreking meanderen we wat verder rond een aantal thema’s. Een discussie blijft of er toch niet heel wat bladvulling is, die eindeloze details, terwijl anderen net die uitvoerige sfeerschepping de kracht vinden van het boek. We gaan uitgebreid in op de verschillende personages en hun functie binnen de plot. Eens te meer blijkt hoe complexe figuren, hoe pervers of slecht ook, fascineren als ze tenminste niet eendimensionaal worden neergezet. Henry bijvoorbeeld. De volwassene als goeroe, Julian, draagt in een belangrijke mate bij tot de toenemende normvervaging bij het studiegroepje: ‘Echte schoonheid is altijd schokkend.’ Als een volleerde pervert trekt hij zich net op tijd uit de tragische maalstroom terug. Julian is als classicus uiteraard op de hoogte dat na de hoogmoed de val komt, maar hij laat Henry als zijn verlengstuk ongestoord zijn gang gaan.

We eindigen nog met een interessante constatering: “De leesgroep maakt van Geert geen beter mens, maar wel een betere lezer.” Wij weer content. En sommigen misschien ook omdat Geert alweer zijn score na bespreking naar boven aanpaste: 7. Jo en Reinold gaven een 8 op 10, Ludo en Ina  7.5, Chris en Christine een 7, Ciska spande de kroon met  9,5. Dit gaf een totaalscore van 7,9 op 10.

Chris