Toch een wat verrassende keuze dat Ina de vorige bijeenkomst op tafel legde. Verrassend ook dat deze wat vergeten Japanse roman nu zijn weg vind in een Nederlandse vertaling. Mogelijk is de populariteit van Murakami - hij omschrijft Soseki als één van zijn schrijvende inspirators - hier niet vreemd aan. Dubbeljammer dat Kris, een wereldwijd erkende Murakami-fan, er niet bij kon zijn, die avond in het knusse appartement van Ina, 22 maart 2019. En Christine liet er geen gras over groeien, enkele dagen later vloeide reeds deze stevige bespreking uit haar pen.
Natsume Soseki, een van de godfathers van de moderne Japanse
literatuur, schreef in 1914 deze roman.
Gesitueerd in de nadagen van het
Meiji-tijdperk dat het einde van de “gesloten” Japanse cultuur inluidde, is het
dan ook noodzakelijk om deze roman te lezen vanuit het standpunt van de typisch oud- Japanse cultuur en waarden, die voor ons soms zeer vreemd lijken .
De meester(Sensei)-leerling verhouding in het boek, met
volgens sommigen een al of niet
onderdrukte homofiele relatie lijkt op het eerste moment bizar: wat
boeit een student in een oudere, passieve man? Maar in die tijd, waarin enkel intellectuele gesprekken met
mannen konden gevoerd worden was dit misschien niet zo vergezocht. Ook de complete ondergeschikheid van de vrouw, tot het misogyne toe, lijkt ons aanstootgevend. Wat echter het meest dramatisch is, is de
cultuur van schuld, een schuld die nooit ingelost kan worden, vergeving is
onmogelijk en leidt daardoor tot zware psychische belasting, ondergang en
harakiri.
Maar, ondanks de typisch Japanse sfeer van toen, is de
thematiek hedendaags, een psychologische roman over liefde, afgunst en
jaloersheid, rancune en eigenbelang,
eeuwigdurende schuld en ondergang. Dit alles in zijn extreme
vormen door de mateloze geslotenheid en zwijgzaamheid van de hoofdpersonages,
waardoor alles dramatische wendingen krijgt .
De roman bestaat uit 3 delen, maar de meerderheid onder ons
hebben de indruk dat er maar 2 delen zijn: de eerste 2 waarin een
geheimzinnige waas hangt, men voelt dat Sensei een groot geheim met zich
meedraagt, een verborgen verleden met een dierbare overledene. Het ritme is zeer traag, kabbelend,
gesprekken en stiltes, kleine gebeurtenissen, al of niet belangrijk . Zelden
gaat men tot actie over, alles blijft onderhuids, dreigend, wachtend tot het misschien te laat is .
Het derde deel is de emotionele biecht van Sensei, de
openbaring van zijn dramatische persoon , de reden van zijn leven-durend
immobilisme, stilte en emotionele eenzaamheid die tenslotte leidt naar zijn
bewust gekozen einde. Ook de
onmogelijkheid om zich te uiten, noch tegen zijn vrouw, noch tegen anderen en
daardoor geen verlossing. Een lange
brief, pas gelezen na zijn dood, is
voor hem de enige keuze (ook een beetje lafheid). Om er iets uit te leren
zegt Sensei, voor zijn vrouw echter een
blijvende vraag en schuldinductie voor haar .
De stijl van de roman is helder te noemen, inzicht- gevend niets barok. Hedendaags?
Samenvattend: een
stilistisch mooi opgebouwde roman, veel
Murakami-kenmerken (dixit Chris), maar niet zo super dat het als een
meesterwerk moet beschouwd worden .
In onze groep was niet iedereen laaiend enthousiast . Dat gaf de volgende waardering :
Ludo : 6.5, Geert : 7.5 , Jo 6, Reinoud-Ciska en Chris 7 , en Ina en Christine 8 , dus 7.1 als gemiddelde
