"Oorlog en terpentijn" van Stefan Hertmans

Geert begon de avond met een tekstfragment van Judith Schalansky uit ”De atlas van afgelegen eilanden”. Deze auteur delft merkwaardige mythes, anekdotes en verhalen op over desolate eilanden.  E n toont de dunne grens tussen paradijs en hel.  Iedereen kon dit smaken.

En dan was het de beurt aan “Oorlog en terpentijn” van Stefan Hermans.  Is daarover al niet alles gezegd en geschreven?  Misschien, maar ons leesgenootschap wil toch ook zijn zegje doen over dit succesvolle, Vlaamse boek.

Bij het schrijven van deze “pakkende”, fijn geslepen oorlogsroman baseerde deze auteur zich op de memoires van zijn Gentse grootvader, soldaat en zondagsschilder Urbain Martien, zoals hij die in 2 keurige schriftjes aantrof.  Dat maakte hem tot huizenhoog favoriet voor de Gouden Boekenuil, zeker omdat het boek zich op het kruispunt van fictie en non-fictie beweegt.  Helaas, hij heeft er naast gegrepen. Ook de Librisprijs ging aan dit boek voorbij.

Maar wat vonden onze lezers ervan?  Sloten zij zich aan bij de vele enthousiaste reacties over dit boek of waren er ook punten van kritiek? De algemene teneur was dat iedereen dit boek graag had gelezen. Maar er waren toch ook enkele bedenkingen.  Chris had dit graag gelezen, terwijl Geert alleen het tweede deel goed bevond.  Ludo had zich ook goed  gevoeld bij dit boek, wist vooral het eerste deel te smaken, maar nam toch wat afstand tegenover de “hype” rondom dit boek.  Jo, onze laatste “aanwinst”, vond dit een goed boek.  Ina daarentegen had het boek niet helemaal uitgelezen, maar de vergankelijkheid (vooral in het eerste deel) vond ze heel mooi.  Ciska had het boek zeer graag gelezen en vond het filmisch beschreven.  En voor Reinoud overtrof het alle verwachtingen.  Het fantasierijke was belangrijk.  Hij vond de roman vooral universeel. Algemeen sloot de mening over dit boek aan zoals het in de recensies in allerlei media werd beoordeeld. Anderzijds blijft de manier waarop Hertmans nu precies met de dagboekjes van zijn grootvader uitpakt, vragen oproepen. Een discussie tussen leesgroepleden die meestappen in Hertmans verhaal en leden voor wie wat meer kritische distantie aangewezen lijkt.

Hoe vertaalde zich dit in de “punten” ?  Als we alles bij mekaar telden kwamen we uit op een score van 8,1, net niet het beste boek dat we tot nu toe gelezen hebben.  Een troost, nu de grote literaire prijzen werden gemist?

'De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween' van Jonas Jonasson

Eindelijk eens wat humor op de plank ! Christine had ons al doen watertanden met de enthousiaste reacties van haar vrienden die het boek gelezen hadden of aan het lezen waren. Maar meer nog kwam het water ons in de mond met een overvloed aan vele soorten Zweedse smörebrödjes die zij ons serveerde. Zeer toepasselijk want we mochten ons onderdompelen in zowaar Skandinavische humor (het moeten niet altijd loodzware Milleniums, detectives of politieke drama's uit het noorden zijn). Het werd dan ook een luchtige avond die eindigde met goed gevulde buiken.

Vooraf vergastte Geert ons op een interview in Humo waarin Lieve Blancquaert haar lievelingsboeken toelichtte en wat bleek: ze had identiek dezelfde smaak als onze leesgroep want ook dit boek was ze net aan het lezen en daarvoor had ze ook al De Vlucht en Godenslaap en De Vliegeraar verorberd. Lieve is eigenlijk niet meer dan een virtueel lid van de leesgroep.
Christine vulde aan dat Bernard Dewulf het in een artikel over Gloed had, nog een boek dat onze leesgroep ter hand genomen heeft. En Reinoud kwam voor de intro van de avond zowaar met een column af van ... jawel Bernard Dewulf: een grappige en toch bezinnende tekst over hoe een mens de tijd probeert te vatten in een klein boekje dat elk jaar opnieuw hernieuwd wordt. Een aaneenschakeling van toevalligheden tot nu toe ...
        

Dat was nu net de teneur in het te bespreken boek: de hele wereldgeschiedenis lijkt wel een aaneenschakeling van toevalligheden waar het hoofdpersonage steeds weer een hand leek te hebben in de belangrijkste episodes uit een turbulente 20ste eeuw. De reacties waren meestal wat gelijklopend bij de meeste leesgenoten: vlot leesbare, fantasierijke en koldereske roman met een hoog Forrest Gump of gebroeders Coën gehalte. Althans toch de eerste helft want geleidelijk aan begon de auteur steeds meer in herhaling te vallen met de stijltrucjes en herhaalbare grapjes. De opeenvolgende ontmoetingen met sleutelfiguren uit de wereldgeschiedenis schepte telkens even nieuwe verwachtingen naast een lesje geschiedenis. Alhoewel, het is meer een parodie op de grote ideologieën van de 20ste eeuw.

Over humor kan eeuwig gediscussieerd worden natuurlijk  nog meer dan over smaken en kleuren. De één vond bepaalde passages hilarisch de andere kon er maar matig mee lachen, nog een ander kon de onwaarschijnlijke absurde situatiehumor of slapstick wel smaken. Nog iemand anders vond het dan weer leuk relativerend. De fantasie is wat eendimensionaal en zichzelf herhalend.

Ook wat personages betreft raakt het boek je niet echt: sympathieke mensen dat wel, maar weinig uitgewerkte karakters, nogal vlakjes, het zijn allemaal mislukkelingen eigenlijk, een bende losers. Ze veroorzaakten bij niemand grote emotionele betrokkenheid. Conclusie: geen meesterwerk maar wel leuk om te lezen wat zich vertaalt in een score van 66.

En op het einde van de avond mochten we zowaar ook nog ons nieuwe leesgenoot verwelkomen ! Jo Libbrecht vervoegt vanaf heden ons gezelschap en hij bleek zich snel op zijn gemak te voelen getuige zijn regelmatige tussenkomsten en reacties. Welkom Jo !

Reinoud