'Teder is de nacht' van F. Scott Fitzegerald

Op een zachte augustusavond, 23 augustus 2017,  komen we samen bij Chris om een klassieker, Teder is de nacht, te bespreken. De verwachtingen zijn hoog gespannen bij menig lezer.

Maar eerst is er zoals steeds een voorproefje, vanavond gekozen door ondergetekende. Elvis Rules met In the ghetto,een fragment dat me recent raakte door de actueel klinkende tekst:

People can’t you understand

the child needs a helping hand

or he’s gonna ben an angry young man some day

Take a look at you and me

Are we too blind to see

Or do we simply turn our heads

and look the other way

Het contrast met het te bespreken boek kan niet groter zijn. We duiken immers  de jaren 1930 in, midden in de levens van Dick Diver, een gevierd psychiater, en Nicole Warren. Rijke Nicole lijdt aan psychische problemen en komt op die manier in contact met Dick. Ze trouwen en leiden een luxeleven in Zuid-Frankrijk, omringd door illustere, vaak decadente landgenoten. Een van hen -Rosemary, een actrice- wordt verliefd op Dick en dit zal op termijn het einde van zijn huwelijk betekenen.

Er zitten enkele fans van The Great Gatsby in het gezelschap, een ander boek van Fitzgerald dat daarenboven vrij recent succesvol verfilmd is. 

Hoewel de affiniteit met onze leefwereld niet heel groot is, werden boek en film toch gesmaakt. Ook in Teder is de nacht herkennen we weinig van onze eigen levens. En daarenboven heeft een groot deel van onze lezers er jammer genoeg weinig genoegen aan beleefd. Terugkerende ergernissen zijn de traagheid en leegte van het boek (en de levens van de personages), het sexisme, het racisme, het superioriteitsgevoel van de Amerikanen, het ontbreken van psychische diepgang … Of heeft de auteur opzettelijk op onze zenuwen willen werken?

Bij gastheer Chris zelf, Ciska, Jo, Geert, Christine en ondergetekende is dat alleszins aardig gelukt. Ludo en Reinoud zijn iets positiever gestemd, Ludo ziet overeenkomsten met het middeleeuwse Rad der Fortuin en heeft, net als Reinoud, toch wel genoten van de beschrijving van de rijke elite. Reinoud heeft het boek graag gelezen, en vindt het hoofdpersonage een schitterende figuur.

De punten reflecteren onze leeservaring:

Reinoud een 7, Ludo 6,5, Jo een 6. Ciska, Chris, Christine en Ina een 5 en Geert heeft geen punten toegekend. Gemiddeld wordt dat 5,6. Gelukkig beleefden we, zoals steeds, wél een gemoedelijke avond. 

Ina

Brugs leesgezelschap waagt zich aan een selfie

Onder het motto 'het hoeft niet altijd zo serieus te zijn', was op 4 juni de voltallige leesgroep Brugge te gast op een schitterend tuinfeest ten huize Ciska ter gelegenheid van de communie van zoon Quinten. Een eerste selfie van de leesgroep als getuige.

'Amerikanah' van Chimanda Ngozi Adichie

“Als ze vroegen wat ze deed, antwoordde ze vaag: ‘Ik schrijf een lifestyleblog’, omdat ze zich ongemakkelijk zouden voelen als ze zei: ‘Ik schrijf een anonieme blog onder de titel “Rassenweetjes of Diverse observaties over Amerikaanse zwarten (degenen die vroeger bekendstonden als negers) door een niet-Amerikaanse zwarte.”.’ En toch had ze dat een paar keer gezegd. Eén keer tegen een blanke man met dreadlocks die naast haar in de trein zat … ‘Ras is tegenwoordig volledig opgeklopt, zwarte mensen moeten zichzelf niet zo serieus nemen; het gaat tegenwoordig allemaal om klasse, de haves en de havesnots,’ zei hij bedaard en ze gebruikte dit als openingszin voor een post getiteld ‘Niet alle blanke Amerikaanse mannen met dreadlocks begrijpen het.’

In Amerikanah, een roman uit 2013,  volgen we hoe het een jong koppel vergaat nadat ze omwille van een militaire dictatuur Nigeria moeten verlaten. De vrouw trekt naar Amerika waar ze zich min of meer een plaats verwerft, de man naar Londen waar hij terecht komt in de illegaliteit. Het boek verhaalt zijdelings de romance, maar focust vooral op onderwerpen als racisme en discriminatie. Bij uitbreiding maakt het een dissectie van de Amerikaanse en Britse samenleving én de globalisering. Vrij fascinerend en voor ons, achteloze Europeanen, misschien wat ongekend is het onderscheid dat wordt geschetst tussen Amerikaanse en geïmmigreerde zwarten in de Verenigde Staten. Dit intrigerend boek was een keuze van Ciska bij wie we te gast waren op 24 mei 2017. 

Uren vlechtwerk...

Amerikanah viel bij ieder van ons in de smaak. Qua thematiek is er voor elk wat wils en de roman is bijzonder vlot geschreven, een corvee om te lezen is het bezwaarlijk te noemen. Ook al telden we enkele enthousiastelingen onder ons  - Ciska en Reinoud -, enkele kritische noten werden algemeen onderschreven. Zo is het boek te lang en bij momenten breedsprakerig. Tja,  Amerikanah raakt heel veel thema’s aan. Tegelijk is het boek soms heel expliciet, wat Ciska deed uitroepen: “Onderschat je lezer niet".  En wat de roman zo boeiend maakt, het gegeven dat racisme en uitsluiting heel subtiel kan zijn, wordt toch wat uitgemolken. Reinoud: “Het ene na het andere, ik had er echt genoeg van, ze versmoort een vis.” Meeleven deden we met Ludo, die het boek in een ruk had (moeten) uitlezen (500 pagina’s in 15 uur) terwijl het thema van die relatie hem niet erg had aangesproken. Christine was dan weer gecharmeerd door de romance, maar minder door de soms belerende toon. Geert noch Ina slaagden erin het boek uit te lezen, maar waren tevreden tot dusver. Jo las het erg graag, maar vond het niettemin te lang, soms voorspelbaar.

Lagos, Nigeria's hoofdstad

En wat niet kon uitblijven, gebeurde: er ontspon zich een discussie over racisme: ‘Vanaf wanneer ben je racistisch, bevooroordeeld en waren de personages in het boek niet hypersensitief voor potentieel racisme?’ Kortom, we beleefden alweer een boeiende avond bij gastvrouw Ciska (o ja, over de vraag of dit een ‘vrouwenboek’ is, kwamen we tot de slotsom: ‘neen’). We gaven een gemiddelde score van 7,3. Individueel: 8 (Reinoud en Ciska), 7,5 (Jo), 7 ( Ludo, Geert en Christine) en 6,5 (Chris).

'De val' van Matthias M.R. Declercq

Fictie, romans en bij uitzondering ook eens een verhalenbundel, is het uitverkoren terrein van ons leesgezelschap. Documentaire boeken en journalistiek werk vinden maar moeizaam hun weg naar de leeslijstjes. En zie, die avond bij Ludo, was het nog eens zover. Een boek van een journalist, en dan nog over sport, over wielrennnen, over "coureurs".
Een gewaagde keuze, als dat maar goed afloopt. En het liep goed af.  oké, niet iedereen, Ciska voorop, heeft iets met wielrennen, maar het verhaal over de vriendschap van vijf jonge Vlaamse coureurs (Iljo Keisse, Wouer Weylandt, Dimitri De Fauw, Bert De Backer en Kurt Hovelijnck) en het noodlot dat zich in hun midden nestelde, liet niemand onberoerd. Vooral Chris, vertrouwd met de koers, kon het boek smaken.

Dimitri De Fauw (+ 6 november 2009)

Een ongelooflijk en bijzonder emotioneel verhaal, verpakt in een vlotte journalistieke stijl. Te vlot? De meeste lezers raakten toch wat geïrriteerd door herhalingen en uitwijdingen en, vooral, een te expliciete "schoonschrijverij", een beetje in de trant van "kijk eens wat ik kan". "Less is more" is dan het antwoord.
De punten:

'Wil' van Jeroen Olyslaegers

Op een winterse avond vinden de leden van het leesgezelschap elkaar bijna voltallig  (Christine is verontschuldigd) in de knusse leefkamer van Jo om onder te duiken in Antwerpen in oorlogstijd. En het klinkt haast uno sono: we hebben dit boek graag gelezen. Of toch bijna: vele "zware, moeilijke passages" waren enkel bij Geert verantwoordelijk voor matig leesplezier.  Het is inderdaad een 'zwaar' boek, gedreven geschreven,  in een krachtige en rijke taal (Ina). Of net iets te barok (Chris)? Voor Ina heeft dit boek bovendien een bijzondere betekenis, omdat vele plaatsen die in het verhaal zijn verweven haar bekend zijn en specifieke gebeurtenissen deel uitmaken van het collectieve Antwerpse geheugen.

Jeroen Olyslaegers hoofdfiguur Wilfried Wils is op zoek naar zichzelf, en in de polarisering van de Tweede Wereldoorlog laat hij zich zowel leiden door zijn schoonbroer die het opneemt voor vervolgde joden als door de kringen rond het "Nijdig Baardje", in alles de incarnatie van de kwade kant van de collaboratie.

De hoofdfiguur slaagt er niet in keuzes te maken; zijn onbeslistheid maakt dat hij wordt meegezogen in acties zonder dat hij dat effectief wil. Het woordje 'normaalzucht' (doen alsof er niets aan de hand is) komt plots bovendrijven. De gevolgen voor Wilfrieds verder leven zijn verpletterend groot, een klein leven in de marge, meteen ook het perspectief van waaruit het verhaal is opgebouwd. Dubbele gevoelens en ambiguïteit maken dit boek net zo bijzonder, zo stelt Jo. Tragisch is de wijze waarop de hoofdpersoon zich uitslooft, zijn best doet, en eindigt in eenzaamheid, door iedereen verlaten.

Zijn we het over de literaire kwaliteit van het boek het bijna het roerend eens, over de verantwoordelijkheid van de hoofdfiguur die zijn leven niet in handen neemt, en zonder expliciete keuzes te maken in een spiraal van geweldpleging wordt meegezogen, is de discussie meer geanimeerd. Dat de auteur er wonderwel in slaagt om dit verhaal vanuit de hoofdpersoon te vertellen en zo geen uitspraken doet goed en kwaad, juist en verkeerd, wordt heel erg gewaardeerd. Zo komt de actualiteit van deze vraagstelling aan de orde, of heel dichtbij, in onze familiegeschiedenissen (Jo en zijn grootvader die als vakman samenwerking met de bezetter afhield).

De punten: 9 (Ina), 8,5 (Christine en Jo), 8 (Ludo en Reinoud), 7,5 (Ciska, Chris en Geert),

'Het verborgen leven van Euridice Gusmão' van Martha Batalha

Onze voorzitter nodigde ons aan zijn tafel voor de bespreking van de roman 'Het verborgen leven van Eurídice Gusmão' van de Braziliaanse schrijfster Martha Batalha. Daarmee werden de antichambre conversaties voortijdig afgebroken: we waren er nog niet uit of Bob Dylan wel de aangewezen persoon was voor de Nobelprijs literatuur;  eensgezinde bewondering over het roaring twenties- kapsel  van Ciska en over de laatste film van Ken Loach (I, Daniel Blake) was er wel. We vroegen ons ook af of de betraande ogen van Christine iets te maken hadden met de verkiezingen in de VS en de rampzalige gevolgen voor onze aardbol, maar dat was te ver gezocht.

Geert herstelde de orde en zette ons op scherp voor de eerste ronde met de mededeling dat een tweede ronde allicht overbodig zou zijn bij gebrek aan kwaliteit van het boek op tafel.
Hiermee was de toon gezet en werd de lat eens te meer erg hoog gelegd. Hoeveel boeken hebben we nu al niet gehad die met hoge verwachtingen werden aangekondigd, door de pers geprezen, om na een indrukwekkende aanloop beschaamd onder de lat door te lopen?

In deze roman verplaatsen we ons naar Rio De Janeiro, ergens in de veertiger jaren: de economie groeit, de welstand neemt toe en Eurídice schikt zich in de veiligheid van een saai, burgerlijk huwelijk.  Ze vermijdt de velletjes op de warme melk, houdt rekening met alle grilletjes en gedoogt haar man Antenor als kostwinner. Haar zus Guida, daarentegen, kiest voor het echte leven, groots en meedogenloos, maar haar man is een verwende slapjanus en laat haar in de steek, waarna Guida keihard moet werken om het hoofd boven water te houden. Op het einde sluiten de twee zussen mekaar weer in de armen en komt alles goed, ondanks de mannen.

Is dit een typisch vrouwenboek?

Chris, Reinoud en Christine vonden volmondig van wel. Maar de meningen liepen al snel uiteen over de definitie van 'vrouwenboek'.

Omdat sterke vrouwen de hoofdrol spelen? Omwille van de romantische plot (en het onvermijdelijke happy end)? Omwille van de luchtige toon, de vlotte leesbaarheid, de tragikomische structuur of omdat een vrouwenboek inspeelt op de tragiek van vrouwen in een patriarchale maatschappij?

De diffuse term 'vrouwenboek' voedde een levendige discussie over gelijkheid, onrecht en veerkracht en leidde tot de conclusie dat er voor de vrouw geen betere plek ter wereld is om met mannen samen te leven dan in het Westen.  Omdat sedert de presidentsverkiezingen in de VS het Westen beperkt wordt tot Europa, omdat er flink wat voorbehoud gemaakt wordt voor de conservatieve vrouwonvriendelijke Oostelijke landen , omdat we bedenkingen bij het Spaanse machisme hebben en geen rekening kunnen houden met Groot Brittannië dat zichzelf pas terug in de oceaan heeft geduwd, kwamen de dames in ons gezelschap grootmoedig tot de conclusie dat de beste plaats voor een vrouw om met een man etc... zich hier bevindt.

Is dit een humoristisch boek?

Geert en Christine hadden luidop gelachen. Ina, Ciska en Reinoud vonden de humor best te pruimen en ook Jo had geglimlacht. Chris en Ludo konden er helemaal niet  om lachen.

De appreciatie voor de humor bewoog zich tussen subliem (Geert) en tenenkrullend (Chris).

Maar vlot leesbaar, dat vond iedereen.

Een voordeel, zei Chris, want dan was het snel voorbij. Volgens Christine en Jo

een nadeel, want door de vlotte leesbaarheid was het al voorbij voor het goed en wel begonnen was.

Is dit een goed boek?

De rating is voorkomend en beschaafd:

Chris: 5 / Reinoud en Ludo : 6 / Christine, Jo en Geert: 6,5 / Ciska : 7 / Ina : 7,5.

Dit geeft 6,4 gemiddeld.

In een volgende sessie buigen we ons over 'Wil' van Jeroen Olyslaegers.

Dit verslag is van Jo Libbrecht